ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

Τα παιχνίδια των παιδιών στα κονάκια

,

Καιμάκτσαλαν - Φωτογραφία του 1922 
(Προσφορά του κ. Νίκου Σακαλή - Χοροπάνι Ναούσης)

του Αθανασίου Γαλατά

Τα Σαρακατσανόπουλα κατά τη νομαδική ζωή, ζώντας κυριολεκτικά μέσα στη φύση, στη διάρκεια της μέρας ξέδιναν στο παιχνίδι. Όταν όμως σουρούπωνε και μαζεύονταν στο κονάκι για τα μικρά νήπια «που δεν πολυνόγαγαν» ήταν μία δύσκολη ώρα. Οι "τρανοί" έπρεπε να τα απασχολήσουν, να τα παίξουν. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι όπως και σήμερα η ευχαρίστηση ήταν αμοιβαία. Ποιος γονιός και ποιος πάππος δεν αγάλλεται όταν παίζει με το μικρό παιδί ή εγγόνι; 

Έχω την τύχη να ανήκω στη γενιά των Σαρακατσανόπουλων που μεγάλωσαν χωρίς τηλεόραση και ραδιόφωνο, ο τελευταίος καλυβογεννημένος της οικογένειας μου, αφαλοκομμένος από τη μακαρίτισσα Θεία Στέργαινα ώρα της καλή. Το ραδιόφωνο το πήραμε όταν ήμουν πέντε χρονών. Ακόμη γελώ όταν θυμάμαι τον μακαρίτη τον πάππο, που τον φώναξε η θεία μου να έρθει ν' ακούσει δημοτικά τραγούδια κι αυτός προβατομάχος-ήταν η περίοδος του γέννου-απάντησε αφηρημένα: «Κλείστο θα ναρθω να τ' ακούσω μετά!»

Έτσι λοιπόν τράνεψα μ' αυτά τα παιχνίδια που τα παίζαμε κυρίως με τη βαβά και τα' άλλα τα παιδιά (τα κάπως τρανύτερα). Όσοι δεν τράνεψαν μ' αυτά τα παιχνίδια μπορεί να τους φανούν απλοϊκά και όχι τόσο διασκεδαστικά. Μπορώ να διαβεβαιώσω όμως ότι με πολύ λαχτάρα τα καρτερούσαμε κάθε βράδυ και τα ζητούσαμε από τους τρανούς, όχι μια και δυο φορές αλλά πολλαπλές, σε σημείο να αποκάνουν και να μας αρνούνται.

ΤΑ ΨΑΡΑΚΙΑ ΣΤΟ ΓΙΑΛΟ

 

Ο πρώτος κατευθύνει τις παλάμες ώστε να περικλείονται από τον δεύτερο. Μετά τον αποχωρισμό το ξανακάνουν αλλάζοντας ρόλους.

Καθώς παίζουν κάνοντας εναλλαγές λένε το τραγούδι:

Τα ψαράκια στο γιαλό - σκούζουν βάζουν για νιρό - σύρε Γιάννο μ' φέρτα ιδώ - να τα φάμε ιμείς οι δυο - απ' τα ξύλα απ' το νιρό - το κακό τους τον καιρό!

ΤΣΙΜΠΙ ΤΣΙΜΠΙ ΤΟ ΛΙΛΙ

 

Δύο ή και τρεις παίκτες προτείνουν τα χέρια τους ώστε ο ένας να τσιμπά το πάνω μέρος της παλάμης του άλλου. Τα χέρια εναλλάξ ανήκουν σε διαφορετικούς παίκτες

Το σύμπλεγμα όλων αυτών των χεριών κινείται δυνατά πάνω κάτω και διαλύεται με το τέλος του τραγουδιού φέρνοντας το γέλιο και τη χαρά στο νήπιο.

Τσίμπι-τσίμπι το λιλί - το λιλί το λεπτοκαρί - παίζει η μπάμπω το καντάρι - κι ο παππούς το καλαντάρι!

ΝΑΜ΄ ΦΩΤΟΥΛΑ

 

Οι παλάμες των χεριών του μεγάλου με τα δάχτυλα ανοιχτά και αντικριστά σχηματίζουν ένα κλοιό. Ο μικρός ακουμπά το δείκτη πάνω στην ένωση των μικρών δαχτύλων και αρχίζει ο διάλογος:

Ναμ' φωτούλα! (ρωτά το νήπιο) - Π' σο παραπάν'! (η απάντηση του μεγάλου. Το νήπιο βάζει το δείκτη πιο πάνω και ξαναρωτά) - Ναμ' φωτούλα! - Π' σο παραπάν'!

Η ερώτηση και η απάντηση γίνονται άλλες δύο φορές μέχρι ο δείκτης του νηπίου να φθάσει στο χείλος του κλοιού που σχηματίζεται από τους δείκτες και τους αντίχειρες. Τώρα το νήπιο ρωτά:

ΝΗΠΙΟ: -Σκιάζομαι τι ειν' αυτό π' μαυρίζ! - ΜΕΓΑΛΟΣ: Είναι η παπαδιά που πλεν' τα πιάτα κι παπάς τα λιγκέρια. - ΝΗΠΙΟ: -Σκιάζομαι μη με φάει η κοτούλα. - ΜΕΓΑΛΟΣ: -Δεν ίνι ιδώ. Τ'ς ρ'ξα καλα-μπόκ' κι έφυγε σα πέρα! - ΝΗΠΙΟ: -Σκιάζομαι μη με φάει η γατούλα! - ΜΕΓΑΛΟΣ: -Δεν ίνι ιδώ, πήγε να πιάσ' ποντίκια! - ΝΗΠΙΟ: -Σκιάζομαι μη με φάει η σκύλα!

Τότε ο «μεγάλος» χαλάει τον κλοιό και μιμούμενος το γρύλισμα του σκύλου αρπάζει τα δάχτυλα του μικρού και τον «κατασπαράζει».

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΑΔΕΛΦΩΝ

 

Στο παιχνίδι αυτό το νήπιο έχει την παλάμη του ανοιχτή. Ο μεγάλος κάνει μια εισαγωγή ότι τα πέντε δάχτυλα είναι τα πέντε αδέλφια που κουβεντιάζουν.

ΑΝΤΙΧΕΙΡΑΣ: -Μάννα π'ναω! - ΔΕΙΚΤΗΣ: Τι θα φάμε; - ΜΕΣΟΣ: Οτ' εχ' ο Θεός! (ο μεγάλος εξηγεί: για ταύτο είναι το τρανύτερο) - ΠΑΡΑΜΕΣΟΣ: Να πάμε να κλέψουμε! (ο μεγάλος εξηγεί: για ταύτο είναι κοντύτερο) - ΜΙΚΡΟΣ: Θα σας προδώσω! - Κιτς το κεφαλάκ'

Το τελευταίο χαρακτηρίζεται με χαρακτηριστική κίνηση που σημαίνει αποκεφαλισμό. (ο μεγάλος εξηγεί: για ταύτο είναι το κοντύτερο απ' ούλα! έκαμε προδοσία!). Σ' αυτό το παιχνίδι ο μεγάλος είναι ο μόνος που μιλά και ο μικρός προσέχει με τεντωμένη την παλάμη του τον διάλογο.

ΤΙ ΛΑΛΕΙΣ ΚΟΚΟΤΑΚΟ

Ο μεγάλος στεκόταν αντίκρυ στο παιδί (που μόνο άκουγε)και του απήγγειλε με ρυθμό: -Τι λαλείς κοκοτάκο; -Με τσίμπ' σε η πόνα! -Που νείναι η πόνα; -Πάει για ξύλα! -Που ταν' τα ξύλα; -Τα κάψε η φωτούλα! -Που νείναι η φωτούλα; -Ν' έσβησε η βροχούλα! -Που νείναι η βροχούλα; -Ν' 'επιαν τα πλάκια! -Που τα ναι τα πλάκια; -Πήγαν στον αρανό! -Αρανέ καταρανέ το παιδί που βάφτισες έκανε να πιεί το γάλα και κατάπιε την κουτάλα Βάρα βάρα κόπανε Να ξεράσεις κόκκαλη!