ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

Οι Ανατολιώτες Σαρακατσάνοι

Από την Ανατολή ... στο Μπουρναζλί

του Σπύρου Γιαννιού

Το μικρό αυτό αφιέρωμα είναι για τους Σαρακατσάνους που έφτασαν μετακινούμενοι ως την Ανατολή. – Τους Ανατολιώτες !! Μία αληθινή ιστορία που λίγοι γνωρίζουν, αλλά ευτυχώς έχουν διασωθεί έγγραφα, ντοκουμέντα, καθώς επίσης πληροφορίες και αφηγήσεις, από ανθρώπους που έζησαν την περίοδο εκείνη και τα διηγήθηκαν στους απογόνους τους.

Ξετυλίγοντας το κουβάρι της ιστορίας τους, περιπλανώμενοι και κυνηγημένοι από τους Τούρκους, φεύγουν κι αυτοί από τα Άγραφα, μετακινούμενοι σε βάθος χρόνου προς τα βόρεια : Μακεδονία, Θράκη, Βουλγαρία, περιοχές που ανήκαν στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Οι εχθροπραξίες, το απροσκύνητο και ανυπότακτο φρόνημα ενάντια στους Οθωμανούς τους οδηγεί τόσο στην απώλεια μέρους από το βιός τους, όσο και σε βιαιοπραγίες που αρκετές φορές δεν έχουν καλό τέλος.

Ένα τέτοιο περιστατικό βρίσκει μία ομάδα Σαρακατσαναίων που ξεκαλοκαιριάζουν το 1885 περίπου στα βουνά της Βουλγαρίας. Μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού παίρνουν την απόφαση να μετακινηθούν ανατολικά. Με την βοήθεια ενός Γάλλου πρέσβη, ναυλώνουν καράβια και περνούν αυτοί και τα κοπάδια τους τον Ελλήσποντο.

Νίκος και Χρήστος Γιαννιός - Καλύβια Χορτιάτη 1940

Με βάση τα έγγραφα της εποχής που διασώζονται, καταγράφονται στην Μητρόπολη της Εφέσου ως Έλληνες ποιμένες εξ Ιωαννίνων. 

Αμέτρητες είναι οι ιστορίες για την Κωνσταντινούπολη, για την παλιά πόλη την Τροία, τα χειμαδιά στα παράλια της Μ. Ασίας και τα ξεκαλοκαιριά στα βουνά της Ανατολής.

Τα χρόνια περνούσαν, οι εξελίξεις έτρεχαν και όλο και περισσότερες περιοχές εντάσσονταν πλέον στο αναγνωρισμένο Ελληνικό κράτος. Η μόνη έγνοια τους ήταν πώς θα επιστρέψουν πίσω. Παρόλο που έκαναν δύο οργανωμένες προσπάθειες για φυγή, οι Τούρκοι τους αντιλήφθηκαν και τους απέτρεψαν, μέχρι που ήρθε ΄΄το έρμο το ΄14΄΄.

Τον Απρίλιο του 1914, προτού πάρουν τη στράτα για τα βουνά, τα πράγματα είχαν αγριέψει. Οι Νεότουρκοι ρήμαζαν σπίτια και περιουσίες Ελλήνων και φυσικά και τα κοπάδια των Σαρακατσαναίων.

Κάποιοι μετά την ειδοποίηση ενός Τούρκου χασάπη που για χρόνια συναναστρέφονταν, πρόλαβαν και πούλησαν κάποια κοπάδια - αλλά μάταια. Πριν το Πάσχα οι αγριότητες ήταν σφοδρές, με αποτέλεσμα να τα εγκαταλείψουν όλα, προσπαθώντας να σωθούν. Αρκετοί σκοτώθηκαν, άλλοι ξέκοψαν και χάθηκαν και οι υπόλοιποι κυνηγημένοι και αποδεκατισμένοι φτάνουν στο Δικελί. 

Δημήτριος Βαζούρας - Θεσσαλονίκη 1928

Εκεί, ανεβαίνοντας στο καράβι, ένας Τούρκος τράβηξε απ΄ το ζωνάρι τον Βαζούρα, που ήταν ο Τσέλιγκας με τρανό βιός, και πέφτουν απ΄ το σλιάφι του λίρες που τις είχε κρυμμένες μέσα σ΄ αυτό.

Τότε σημανε συναγερμός. Τους ξεγυμνωσαν όλους και πριν αναχωρήσει το πλοίο τους πεταξαν κάτι λιγοστα ρούχα για να ντυθούν. Από εκεί στη Μυτιλήνη, όπου καταγράφονται ως πρόσφυγες και μετά από λίγο διάστημα μεταφέρονται στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη. Νοικοκυραίοι και κεχαγιάδες δεν έχουν μια μπουκιά ψωμί γι΄ αυτούς και τα παιδιά τους - περίπου 80 οικογένειες που όλοι θρηνούν για κάποιο νεκρό η αγνοούμενο συγγενή τους.

Πρώτη εγκατάσταση στη σημερινή περιοχή ΄΄Σφαγεία΄΄ και από εκεί στο ΄΄Βιαμύλ΄΄, μία τοποθεσία λίγο έξω από την πόλη, με μεγάλες ακαλλιέργητες εκτάσεις, αλλά και έλη, που θα τους παραχωρούνταν για εκμετάλλευση. Η πείνα, η ταλαιπωρία αλλά και η ελονοσία τους αποδεκατίζουν. Σε 2 μήνες πεθαίνουν περίπου 40 άτομα.

Ιωάννης Γιαννιός (στη μέση) - Θεσσαλονίκη 1924

Η απόφαση είναι ομόφωνη : Βουνό !! Στην ταραγμένη εκείνη εποχή, στους πρόποδες του Χορτιάτη, υπήρχαν Τούρκικοι μαχαλάδες. Ένας από αυτούς ήταν και το Μπουρναζλί, που είχε εγκαταληφθεί από τους Τούρκους. Εκεί λοιπόν εγκαταστάθηκαν οι Σαρακατσαναίοι από την Ανατολή.

Στη συνέχεια, με μια μικρή βοήθεια από το κράτος, την εργατικότητα και την οικονομία, άρχισαν να στέκονται στα πόδια τους, δημιουργώντας πάλι τα κοπάδια τους. Αρκετοί ήταν αυτοί, που μετά από λίγο καιρό άφησαν αυτόν τον τόπο, προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών, φτάνοντας μέχρι και τη Θράκη.

Ο πόλεμος του 1940 βρίσκει 25 οικογένειες στο Μπουρναζλί. Πόλεμος, αντάρτες, δύσκολα και οργισμένα χρόνια. Μετά το 1953, ένας μετά τον άλλον πιάνουν τα γύρω χωριά του Ανθεμούντα. Βασιλικά, Λακιά, Ν. Ραιδεστός, Σουρωτή, Ν. Ρύσιο, με τελευταία την οικογένεια του Δημήτρη Βαζούρα στη Θέρμη. 

 Οικογένεια Μουστάκα - Μπουρναζλί 1927

Η επιθυμία όλων αυτών που έζησαν στο Μπουρνζλί, αλλά και των απογόνων τους, ήταν να στήσουν ένα παρεκκλήσι, ώστε την ημέρα που θα το λειτουργούν, να τους δίνεται η ευκαιρία να ανταμώνουν.

Το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και κάθε Δεκαπενταύγουστο τελείται η Θεία Λειτουργία και ακολουθεί φαγοπότι και γλέντι, αναμοχλεύοντας τις μνήμες τους.

Το σημείο είναι κομβικό και δεν είναι άλλο από τον αιωνόβιο πλάτανο με την κρύα βρύση. Επίσης ο χώρος έχει διαμορφωθεί και έχει κατασκευαστεί ένα παραδοσιακό Σαρακατσάνικο καλύβι, που πάντα είναι ανοικτό και φιλόξενο για κάθε επισκέπτη.

Τέλος, το τραγούδι που ακολουθεί έχει γραφεί και ερμηνευτεί από τον Σπύρο Γιαννιό, καθώς και ένα μικρό πόνημα που βρίσκεται σε εξέλιξη, ως φόρος τιμής στους πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας, που η Ελληνική πολιτεία την αγνόησε και την αγνοεί.

Αυτοί που έφυγαν δεν έχουν φωνή για να ζητήσουν δικαίωση και οι απόγονοι τους δεν φωνάξαμε όσο έπρεπε. Ακουρμαστείτε το !!