portraita

Ο ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Κεντρική Εισήγηση του κ. Δημητρίου Κατσαρού στο 29ο Αντάμωμα των Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας στο Σλήβεν, στα πλαίσια της συμπλήρωσης 30 χρόνων από την ίδρυση της Ομοσπονδίας Πολιτιστικών και Εκπαιδευτικών Συλλόγων Βουλγαρίας

του Δημητρίου Κατσαρού

     Πριν αναφερθούμε στην παράδοση των Σαρακατσαναίων θα πρέπει να κατανοήσουμε πώς αυτή δημιουργήθηκε. Ήταν το αποτέλεσμα μιας απλής πληθυσμιακής συνύπαρξης; Ενός συνόλου ανθρώπων που έτυχε να βρεθούν σε διάφορες περιοχές, ασχολούμενοι με την κτηνοτροφία;

Πως προέκυψε η ιστορική φυσιογνωμία της λαότητας των Σαρακατσαναίων, η οποία μαγνήτισε το ενδιαφέρον επιστημόνων, Ελλήνων και ξένων, ανθρωπολόγων, κοινωνιολόγων, λαογράφων, ερευνητών και οι οποίοι μάλιστα σκαρφάλωσαν κυριολεκτικά σε κακοτράχαλα βουνά της χερσονήσου του Αίμου για να τους γνωρίσουν;

Όπως ο ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός (ο οποίος τονίζω από εδώ ξεκίνησε τις ανθρωπολογικές του έρευνες για τους Έλληνες, γνωρίζοντας πρώτος αυτός το 1963 τους Σαρακατσαναίους της Βουλγαρίας), η μεγάλη λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη, ο Δανός γλωσσολόγος Carsten Høeg, ο Άγγλος συγγραφέας Patrick Lee Fermor, ο καθηγητής της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης J.K. Campell και  πολλοί άλλοι ακόμη, που ασχολήθηκαν με την έρευνα της ζωής τους, με τα ανθρωπολογικά τους χαρακτηριστικά, τη γλώσσα και  τα σύμβολά τους, το μοντέλο της οικονομικής οργάνωσης και της κοινωνικής διαβίωσής τους, καθώς και τις αξίες τους.

Εννοείται βέβαια ότι όλοι αυτοί προσήλθαν μόνοι τους στα τσελιγκάτα, δεν τους προσκάλεσαν οι Σαρακατσαναίοι. Οι ίδιοι, απόκοσμοι και ποιμένες, δεν περνούσε με τίποτα από το μυαλό τους, ότι αποτελούν αντικείμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος.

Το σύνολο αυτών των ερευνητών υποστηρίζουν, ότι η κοινωνία που διαμορφώθηκε μέσα στην ιστορική πορεία των Σαρακατσαναίων, έχει μια ιδιαίτερη ταυτότητα και ότι ένα βασικό θεμέλιο της κοινωνίας αυτής, αποτέλεσε η ενδογαμία τους και η συνακόλουθη συγγένεια που δημιουργήθηκε.

 Ας μην ξεχνάμε ότι πρώτος απ’ όλους, ο μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης έγραφε στα Πολιτικά, ότι «η πολιτεία είναι η κοινωνική ένωσις των συγγενικών ομάδων χάριν τελείου και αυτάρκους βίου». Αποτέλεσμα της συγγένειας είναι η συγκρότηση ομάδος, η ομοιογένεια, η τάση για κοινωνικότητα και για οικονομική οργάνωση, η εκδήλωση ιδιαίτερων φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών, καθώς επίσης και η διάπλαση ιδιαίτερων ηθών, και εθίμων.

Με αυτή, λοιπόν, τη διαδικασία συγκροτήθηκε η κλειστή νομαδική κοινωνία των Σαρακατσαναίων στην ιστορική της μορφή.

 


v   Αν κάποιος ήθελε να αναφερθεί στην απόλυτη μορφή αυτής της κοινωνίας, σίγουρα θα την εντόπιζε σίγουρα εδώ, στους  Σαρακατσαναίους της Βουλγαρίας. Όσοι είχαμε τη τύχη να επισκεφθούμε το Σλίβεν, το Τσότσοβο, το Κότελ, τη Ρετσίτσα και τις άλλες περιοχές σας, αρχές της δεκαετίας του 1990, τα πρώτα χρόνια  της μετακομμουνιστικής Βουλγαρίας, έχουμε χειροπιαστές αποδείξεις από ανθρώπους που έζησαν μέσα στο περιβάλλον αυτής της κοινωνίας.

Είδαμε ανθρώπους,

·      που μιλούσαν Ελληνικά, με λέξεις τις ρίζες των οποίων βρίσκουμε στα  γνωστά κείμενα του Ομήρου (κάποιοι ηλικιωμένοι μάλιστα μόνο Ελληνικά),

·      που τραγουδούσαν εθνικούς αγώνες με τους γνωστούς ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και Εθνικά γεγονότα που έλαβαν χώρα σε περιοχές της Ελλάδος την οποία  ουδέποτε είχαν επισκεφθεί….,

·      Που είχαν τους ίδιους χορούς, τις ίδιες παραδοσιακές ενδυμασίες….,

·      Που τηρούσαν ήθη και έθιμα όπως και εμείς στην Ελλάδα…,

·      Που πίστευαν τελικά στις ίδιες εθνικές, θρησκευτικές και οικογενειακές αξίες και παρά το γεγονός ότι είχαν περάσει αμνημόνευτα χρόνια από τότε που αποκόπηκαν από τον εθνικό κορμό……

Είναι προφανές ότι όλα αυτά τα τυπικά στοιχεία μιας ομοιογενούς ελληνικής κοινότητας, τα οποία διατηρήθηκαν ζωντανά μέσα από την αστείρευτη πηγή της παράδοσης από γενεά σε γενεά, αποτελούν καρπό της κλειστής νομαδικής ενδογαμικής κοινωνίας.


v   Και σήμερα όμως τι  κάνουμε; 

Θα με ρωτούσε κάποιος νέος Σαρακατσάνος που ζεί εδώ στους τόπους σας, …είναι αρκετή για τη πορεία μας προς το μέλλον η θύμηση, η νοσταλγία, ο ρομαντισμός;

Να αναβιώσουμε τι; θα ρωτούσε κάποιος άλλος, …την μορφή της κλειστής νομαδικής ποιμενικής κοινωνίας; Ασφαλώς και κάτι τέτοιο θα έμοιαζε με προσπάθεια ανάστασης του Λαζάρου, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι αυτό θα αποτελούσε μια «κάποια λύση», στο πνεύμα του μεγάλου Έλληνα ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη στο γνωστό ποίημά του «περιμένοντας τους βαρβάρους».

Ωστόσο, διανύουμε ήδη την τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα και ζούμε τον απόλυτο θρίαμβο της τεχνολογίας, όπου η κατάκτηση της σελήνης είναι πια ένα παρωχημένο επίτευγμα….

Η παράδοση όμως δεν είναι κάτι νεκρό για να επιχειρήσουμε αναβίωση!.

Δημιουργήθηκε βέβαια από αυτούς που ήρθαν, πέρασαν και έφυγαν από τη ζωή, αλλά γι αυτούς που «θα ’ρθούνε, θα περάσουν», όπως γράφει ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς.

Είναι το αίμα που τροφοδοτεί με ζωή τις αρτηρίες του εθνικού σώματος, …χωρίς αυτό λαοί και έθνη πεθαίνουν νομοτελειακά.

Σεβασμός λοιπόν στη παράδοση! Διατηρεί ζωντανή την Εθνική μνήμη και χαλυβδώνει την εθνική αυτογνωσία! Είναι στέρεο θεμέλιο για την πορεία προς το μέλλον.

Πρόκειται για παραδοχή που απορρέει δογματικά  από την παγκόσμια ιστορία των Εθνών….


 

v Τελικά, για όποιον προβληματίζεται για την μελλοντική προοπτική των Σαρακατσαναίων της Βουλγαρίας, το κρίσιμο ερώτημα και σήμερα παραμένει το ίδιο όπως και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Τότε, που είχε λήξει ήδη η ιστορική μορφή της νομαδικής κοινωνίας, με τη γνωστή βίαιη πρακτική του κομμουνιστικού καθεστώτος στα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν υποχρέωσαν τους Σαρακατσαναίους να εργαστούν σε συνεταιρισμούς, αφού πρώτα βέβαια  τους αφαίρεσαν με τη βία, τα μέσα παραγωγής, τα πρόβατα και δεν γνωρίζω, αν ποτέ  μέχρι και σήμερα, σε ποιο βαθμό και πόσοι σε αριθμό αποζημιώθηκαν για την αρπαγή αυτή που έγινε σε βάρος των περιουσιών τους.

Το ερώτημα λοιπόν και τώρα είναι σαφές…

Θέλουμε τους Σαρακατσαναίους της Βουλγαρίας ως μια Ελληνική Κοινότητα, όπως αδιαμφισβήτητα ήταν κατά τη διάρκεια της ιστορικής της διαβίωσης σε αυτούς εδώ τους τόπους; Δηλαδή, ως μια κοινωνία που θα ανανεώνεται δημιουργικά; Μια κοινωνία που θα αυτοπροσδιορίζεται πολιτισμικά, σύμφωνα με τα δικά της αρχέτυπα, πρότυπα, σημεία Αναφοράς, ιστορικές μνήμες και μελλοντικούς στόχους και σύμφωνα με τις  δικές της θύμησες και ενοράσεις;

Ή θέλουμε μια κοινωνία χωρίς τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της;

Στον προβληματισμό αυτό, ο πρώτος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Δημήτρης Γρίβας δεν είχε κανένα δίλλημα. Αμέσως και παρά τις δυσκολίες τότε, επέλεξε από την πρώτη στιγμή την κατεύθυνση της Ελληνικότητας.

Έτσι η Ομοσπονδία σε αγαστή συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων κινήθηκαν με αντικειμενικό σκοπό την προβολή της Ελληνικότητας. Ανταλλαγές επισκέψεων, συμμετοχή σε λαογραφικές εκδηλώσεις και συνέδρια στην Ελλάδα, διευκολύνσεις για εργασία στην Ελλάδα, διαβήματα στις Ελληνικές και Βουλγαρικές αρχές για εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας, δημιουργία μουσικοχορευτικών συγκροτημάτων, κατασκηνώσεις τα καλοκαίρια στην Ελλάδα για τα Σαρακατσανόπουλα και άλλα πολλά.

 Όλα αυτά είχαν αποτέλεσμα. Οι Σαρακατσαναίοι της Βουλγαρίας απέκτησαν βαθμιαία οντότητα. Άρχισαν  να ακούγονται εκεί που μέχρι τότε ελάχιστοι τους γνώριζαν. Δυστυχώς, μεταξύ αυτών και το επίσημο Ελληνικό κράτος που μέχρι τότε μάλλον τους αγνοούσε εντελώς, ή έκανε πώς δεν έβλεπε.

Σήμερα 30 χρόνια μετά την ίδρυση της Ομοσπονδίας και των συλλόγων, θεωρώ ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία επιφύλαξη. Πρέπει να συνεχίσουμε και να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος στη κατεύθυνση της ενδυνάμωσης των εθνικών χαρακτηριστικών. Τώρα πια στο περιβάλλον μιας δημοκρατικής Βουλγαρίας, που από χρόνια είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός μεγάλης σημασίας, αφού ισχύουν στη χώρα οι ενωσιακές συνθήκες για τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της.

Μετά από τριάντα χρόνια μπορεί η Ομοσπονδία, σε ασφαλέστερο πια περιβάλλον, να καλλιεργήσει συστηματικά πλέον την αγάπη και την εκμάθηση σε όλους τους νέους μας στην μητρική τους Ελληνική γλώσσα, με συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Γνωρίζουμε άλλωστε από την εμπειρία Ελληνικών κοινοτήτων του εξωτερικού ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία στηρίζει αυτές τις προσπάθειες και χάρη σε αυτή αναβιώνει η εθνική μνήμη, η οποία προϋποθέτει ιστορική γνώση και η οποία θα προέλθει μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία.

Αναφερόμενος βέβαια στην ιδιωτική πρωτοβουλία, τονίζω τη συνδρομή του επιχειρηματία Πρόδρομου Εμφιετζόγλου στην αγορά των γραφείων της Ομοσπονδίας (στα εγκαίνια των οποίων είχα τη τιμή να παρευρίσκομαι), η οποία ασφαλώς για το λόγο αυτό έγινε, δηλαδή για τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών λειτουργίας και δράσης της Ομοσπονδίας, η οποία πρέπει να στοχεύει στη γνώση και στη δημιουργία ιστορικής συνείδησης, μαζί άλλωστε με τα ήθη και έθιμά μας, με τις λαογραφικές μας δραστηριότητες,  που αποτελούν στοιχεία του Ελληνικού λαϊκού πολιτισμού.

Με λίγα λόγια, μπορούν να λειτουργήσουν η Ομοσπονδία και οι τοπικοί σύλλογοι στη Βουλγαρία : Ως  Ελληνικές κοινότητες και ως πνευματικά εργαστήρια συνέχισης της παράδοσης, μέσα από μια δημιουργική επαφή με το παρελθόν της ζωής των προγόνων τους, η οποία βασίζεται πάνω στη κοινότητα, αφού  οι Σαρακατσαναίοι έχουν έμφυτη τάση προς τον κοινοτισμό, δηλαδή ο ένας για όλους και όλοι για τον καθένα.

Όπως υποστήριξε ο γνωστός ερευνητής, καθηγητής της Κοινωνιολογίας Γιώργος Καββαδίας, ο οποίος ανέδειξε με έμφαση τις εθνικές, θρησκευτικές και οικογενειακές αξίες των Σαρακατσαναίων, όχι ως μουσειακό είδος, αλλά ως ζωντανά κύτταρα αναγέννησης της σύγχρονης  κοινωνίας.

Πρέπει επομένως να αντλήσουμε στοιχεία από το παραδοσιακό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, την αίσθηση ότι ανήκουμε  στην κοινότητα, την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της κοινότητας, ώστε να έχει συνοχή.

Την προσήλωση των προσώπων της κοινότητας στη χριστιανική ορθόδοξη πίστη μας, η οποία με το εορτολόγιο και τις τελετές της αποτελεί ισχυρότατο συνεκτικό στοιχείο, ενώ παράλληλα έχει ταυτιστεί στη συνείδηση όλων μας με τον Ελληνισμό.

          Το πρότυπο της ορθά δομημένης οικογένειας με γονείς που δεν αποκόπτουν τους δεσμούς από τα παιδιά τους, που ασχολούνται ο πατέρας και η μάνα με την ανατροφή τους, όπου η παντρεμένη γυναίκα προβάλλει και υλοποιεί το ήθος ζωής, τη συζυγική πίστη, την αφοσίωση στην οικογένεια που ως  μάνα μεταδίδει την παράδοση, που αφιερώνει ώρες ως  αυτοδίδακτη παιδαγωγός για τα παιδιά της, που διδάσκει σε όλη την οικογένεια και όχι μόνο στα παιδιά της μια άλλη στάση ζωής. Αυτή που με έναν λόγο παίρνει τον πόνο, εξουδετερώνει την οργή και τον θυμό, καταλαγιάζει την ταραχή και διαμάχη, ως άγγελος ευτυχίας και αγάπης.

          Ένα τέτοιο πρότυπο οικογένειας είναι αναγκαίο και βαθειά ανθρωπιστικό σήμερα. Όπου οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν πετιούνται αβοήθητοι, μόνοι και ανήμποροιαλλά έχουν τη δική τους θέση και συνεισφορά στην οικογένεια. Ένα τέτοιο πρότυπο περιορίζει τις παθογένειες του γάμου και παράγει ισορροπημένους ανθρώπους, χρήσιμους στην κοινωνία.

          Ας μου επιτραπεί εδώ να τονίσω και κάτι που προέκυψε στην Ελλάδα….,

       Την τελευταία δεκαετία της μεγάλης οικονομικής κρίσης, με τη μείωση των μισθών και τις απολύσεις των εργαζομένων, είναι κοινή η παραδοχή ότι η αντοχή που επέδειξε η ελληνική κοινωνία στη κρίση αυτή οφείλεται και στο γεγονός ότι τα μέλη της οικογένειας στην Ελλάδα εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να έχουν υψηλό βαθμό συνοχής μεταξύ τους.

           Πρέπει επομένως και μπορεί η συλλογική πολιτιστική μας έκφραση εδώ, να συνεχίσει τον αγώνα μετάδοσης της παράδοσής μας στις επόμενες γενεές και μάλιστα σε μια περιοχή που συνδέεται ιστορικά με την έντονη άλλοτε ιστορική παρουσία του ελληνικού στοιχείου. Και για το λόγο αυτό πρέπει να υπάρχει ή να ενισχυθεί τυχόν υπάρχουσα σύνδεση με τους Έλληνες που απέμειναν στον Πύργο, στη Σωζόπολη, στη Μεσημβρία, στην Αγχίαλο, στη Βάρνα, στη Στενήμαχο, στο πλαίσιο ευρύτερης προσπάθειας ανάδειξης της  Ελληνικότητας στον πολιτισμό της χώρας αυτής.

Εξάλλου, στην εποχή κυριαρχίας των κοινωνικών , είναι δυνατή η δημιουργία κατάλληλου διαδικτυακού κλίματος και  η επικοινωνία με την  Ελλάδα και το  περιβάλλον της, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό, πολιτικό, ηοποία μεταξύ άλλων θα συμβάλλει  πρωταρχικά και κύρια στην προβολή  των συλλόγων μας ως Ελληνικών κοινοτήτων της Βουλγαρίας και τελικά στη συνειδητοποίηση των νέων γενεών της ιστορικής πραγματικότητας της κοινής Εθνικής καταγωγής. 



v    Μια τέτοια εξέλιξη εγγυάται με τον πιο ασφαλή τρόπο όχι μόνον τη συνέχεια της παράδοσής μας, αλλά και τη χρησιμότητα  των αξιών της στο περιβάλλον του σήμερα και του αύριο. Μια τέτοια εξέλιξη θα αφορά και θα απευθύνεται στα δυο φιλικά Κράτη, μέλη της ίδιας μεγάλης  οικογένειας, της Δημοκρατικής Ευρώπης, την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ώστε η Ελλάδα να εκπληρώνει με συνέπεια τις εθνικές της υποχρεώσεις που έχει απέναντι στους ομογενείς που διαβιώνουν στη Βουλγαρία και το Κράτος της Βουλγαρίας τις δικές του, απέναντι σε πολίτες του που εκπληρώνουν και αυτοί, όπως όλοι οι πολίτες τις υποχρεώσεις τους προς αυτό, αλλά ωστόσο δηλώνουν, όπως έχουν δικαίωμα την εθνοτική και πολιτισμική τους διαφορετικότητα, λειτουργώντας ασφαλώς μέσα στο υφιστάμενο κρατικό και ενωσιακό νομικό πλαίσιο. 

v    Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω και κάτι άλλο ακόμη.

Η απάντηση στο ερώτημα που έθεσα, δόθηκε εδώ στη Βουλγαρία πριν 57 χρόνια, το 1963 από ένα απλό Σαρακατσάνο, αλλά είναι σίγουρο ότι μιλούσε για όλους.

Το ερώτημα τότε, το 1963 απευθύνθηκε στον απλό Σαρακατσάνο στο Σάμακοβ από έναν άλλο Έλληνα, που και αυτός ζούσε, εκτός Ελλάδος, στη Μόσχα μετά την ελληνική τραγωδία του εμφυλίου πολέμου την περίοδο 1946 -1949. Από τον Άρη Πουλιανό, καθηγητή της Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λεμονόσωφ στη Μόσχα, ο οποίος έφθασε τότε στη Βουλγαρία προσκεκλημένος της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, για να ερευνήσει τους Βουλγάρους από την πλευρά της Ανθρωπολογίας.

Κατά καλή μας τύχη έπεσε πάνω στους Σαρακατσαναίους, τους οποίους δεν γνώριζε καθόλου. Έκπληκτος  που έβλεπε ότι κάποιοι μιλούν ελληνικά στη καρδιά της τότε Βουλγαρίας, ξεκομμένοι και διαφορετικοί  από τους πολίτες της χώρας αυτής, έκανε τότε ένα φυσιολογικό ερώτημα στον  Σαρακατσάνο του Σάμακοβ…..

ΤI ΕΙΣΤΕ ΕΣΕΙΣ; 

 Μπορείτε να φανταστείτε πιστεύω την ψυχολογία του απλού Έλληνα, όταν δέχθηκε το ερώτημα αυτό. Βίωνε καημούς και βάσανα, τον πόνο και την ασφυξία ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, που του έχουν πάρει τα πρόβατα, έχει διαλυθεί το βιός του, ο τρόπος ζωής του, αποκομμένος από τους συγγενείς του στην Ελλάδα, μόνος και αβοήθητος από το ελληνικό κράτος, το οποίο  αγνοεί και την ύπαρξή του ακόμη, …και κάποιος, Έλληνας και αυτός, να τον ρωτά τι είναι !!

Δεν είμαι σίγουρος, αν την ερώτηση την εξέλαβε ως ειρωνεία, ή όχι, πάντως η απάντησή του ήταν ανάλογη με άλλες, απλών Ελλήνων, που συναντάμε στην ιστορία μας…

ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΩΡΕ!! είπε στον Πουλιανό, ο οποίος ανατριχιάζει ακόμη όταν το θυμάται. Το έχει γράψει και στο βιβλίο του και το είπε εδώ στην ομιλία του το 1996 το καλοκαίρι στην αίθουσα του ξενοδοχείου πάνω στη Καραντίλα, όταν ήλθαμε μαζί για τις εκδηλώσεις του Ανταμώματος, 33 χρόνια μετά τη συνάντηση το 1963 με τον Σαρακατσάνο του Σάμακοβ, τον οποίο αναζήτησε και τότε.

Επομένως είναι προφανές ότι μια τέτοια στάση ζωής, από τους κοντινούς μάλιστα προγόνους σας, αποτυπώνει το υψηλό φρόνημα και την εθνική συνείδηση και δείχνει και το δρόμο, …ο οποίος βέβαια είναι μονόδρομος !

Είναι όμως και ανεκτίμητη παρακαταθήκη από την οποία θα αντλείτε διδάγματα και δύναμη για την μελλοντική σας πορεία !!

                  





ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Δημήτριος Κατσαρός του Γεωργίου,

-Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

-Από τα φοιτητικά του χρόνια ασχολήθηκε ενεργά με την  παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό.

Εκλέχθηκε:

-Πρόεδρος του συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης ο «ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ» το έτος 1983,

-Πρόεδρος του συνδέσμου Σαρακατσαναίων Λάρισας ο «ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ» τη διετία 1992-1994,

-Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη την τετραετία 1994 -1998,

-Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 1ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ που έγινε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1996.

-Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του 2ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ που έγινε στη Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο του 2006 στο οποίο υπήρξε και εισηγητής. 

-Από το έτος 1988 είναι Δικηγόρος, διαπιστευμένος διαμεσολαβητής και διατηρεί δικηγορικό γραφείο στη Λάρισα, όπου κατοικεί με την οικογένειά του.

          -Ασχολείται ενεργά με τα ζητήματα της Δικαιοσύνης και του δικηγορικού σώματος στην Ελλάδα.

          -Εκλέχτηκε το έτος 2011 Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας και επανεκλέχτηκε το έτος 2014 ως το τέλος του έτους 2017, που έληξε η θητεία του. Παράλληλα υπήρξε Πρόεδρος του Ινστιτούτου Κατάρτισης Διαμεσολαβητών Λάρισας.

       - Από το έτος 2015 ως τον Ιανουάριο του 2018 εκλέχθηκε Πρόεδρος του φορέα «ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ –Λ.Ε.Δ.Ε» με έδρα την Αθήνα,  τον οποίο αποτελούν 59 Δικηγορικοί Σύλλογοι της Ελλάδος.

        -Ταυτόχρονα με τα παραπάνω καθήκοντά του, υπήρξε εκλεγμένο  μέλος σε όλα τα πανελλήνια όργανα του δικηγορικού σώματος, καθώς και μέλος νομοπαρασκευαστικών επιτροπών σε νομοσχέδια και εισηγητής από πλευράς του δικηγορικού σώματος στις αρμόδιες επιτροπές του Ελληνικού Κοινοβουλίου.