ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

H ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

του Θεόδωρου Γιαννιώτη (Πρώτου Προέδρου της Π.Ο.Σ.Σ.)

Οι Σαρακατσαναίοι σε βάθος χρόνου είχαν διάφορες ονομασίες: Φερέοικοι, σκηνίτες, νομάδες, βλαχοποιμένες και βλάχοι (με βήτα μικρό). Με την ονομασία βλάχος δεν εννοούσαν φυλή αλλά επαγγελματικό προσδιορισμό. Την ονομασία Καρακατσάνοι, Καρακατσαναίοι, Σαρακατσάνοι, Σαρακατσαναίοι ή Σαρακατσιαναίοι κατά πάσα πιθανότητα να την πήραν από τους Τούρκους σαν παρατσούκλι.

'Οταν οι Σαρακατσαναίοι αναγκάστηκαν, λόγω διωγμών κυρίως από τον Αλή πασά (1800-1815) να εγκαταλείψουν την περιοχή τους αναζητώντας κανούργιους τόπους, για να επιβιώσουν διασκορπίστηκαν προς Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη νότια Ελλάδα. Οι Τούρκοι των περιοχών αυτών, βλέποντας στους ανθρώπους αυτούς να επικρατεί γενικά το μαύρο χρώμα, μαύρα πρόβατα, μαύρα ρούχα και σε συνδυασμό με το αεικίνητο τους, πιθανόν τους αποκάλεσαν Καρακατσάκηδες από το καρά που θα πει μαύρος και κατσάκ που θα πει φυγάς. 'Ηταν μια ονομασία που είχε σκωπτική έννοια. Ετσι λοιπόν έγιναν γνωστοί όχι μόνο στους Τούρκικους πληθυσμούς αλλά και στους `Ελληνες σαν Καρακατσάνοι ή Καρακατσαναίοι.

Με την πάροδο του χρόνου, επειδή οι Σαρακατσαναίοι δεν χρησιμοποιούσαν στη λαλιά τους το γράμμα κ αλλά αντί αυτού το γράμμα σ, π.χ. σα παν', σα κατ', σα δω, σα κει κλπ, και όχι κατά παν', κατά κατ' κι έτσι οι ίδιοι αυτοονομάστηκαν Σαρακατσάνοι ή Σαρακατσαναίοι. Την ονομασία αυτή φαίνεται να την πήραν στα τέλη του 18ου αιώνα και στο πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Σ' αυτό συνηγορεί το ότι μέχρι τότε δεν αναφέρονται σε γραπτό κείμενο σαν Σαρακατσαναίοι.

Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες που έχουμε είναι από το 1834 και εντεύθεν. Στην τριμηνιαία εφημερίδα «Σαρακατσάνικα Xαιρετήματα» που την εκδίδει η Αδελφότητα των εν Αθήναις Σαρακατσαναίων Ηπείρου και στο τεύχος Νο 39 (Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος) ο Παύλος Κατρής παρουσιάζει μια πολύ προσεγμένη έρευνα σχετικά με την ονομασία Σαρακατσάνος - Σαρακατσάνοι. Από διάφορα βασιλικά διατάγματα του νεοσύστατου τότε κράτους υπήρξαν και ορισμένα που αναφέρονταν στον εποικισμό των Σαρακατσαναίων στην Αιτωλοακαρνανία και την Φθιώτιδα. Τα έγγραφα αυτά φωτοτυπημένα στο φύλλο της εφημερίδας είναι του 1834, 1835 και μας αναφέρουν Σαρακατσάνους.

Επίσης στο 2° Συνέδριο Σαρακατσαναίων Ελλάδος και διασποράς που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η Π.Ο.Σ.Σ., ο Χρήστος Ράπτης ανακοίνωσε ότι έχει στη διάθεση του ένα έγγραφο του 1837 που μας αναφέρει ως Σαρακατσάνους.

Από το 1844 έως το 1870 πολλά έγγραφα κυρίως αναφορές στο πρόβλημα της ληστοκρατίας μας αναφέρουν Σαρακατσάνους ή Καρακατσάνους και πολλά από αυτά υπάρχουν φωτοτυπημένα στη συλλογή μου και είναι στη διάθεση του κάθε ερευνητή.

Σας καταγράφω μια μαρτυρία του Κλαύδιου Φωριέλ νωρίτερα από το 1834, το 1824, που δεν μας αναφέρει σας Σαρακατσάνους αλλά σαν νομάδες ποιμένες. Στο προλόγημα δυο τραγουδιών της συλλογής του «ελληνικά δημοτικά τραγούδια», 1824 που αναφέρονταν στον Κατσαντώνη σημειώνει : «Υπάρχουν εις την Ελλάδα ιδιαιτέρως εις την Θεσσαλίαν, Ακαρνανίαν νομάδες ποιμένες οι οποίοι τα καλοκαίρια οδηγούν τα ποίμνιά των εις τας ψηλάς κορυφάς της Πίνδου και των διαφόρων διακλαδώσεων της μέχρι και των όρεων της Μακεδονίας και τα επαναφέρουν το χειμώνα εις τας πεδιάδας ή πλησίον εις τα παράλια. Οι ποιμένες αυτοί εις το μέσον της Ελλάδας σχηματίζουν μια ιδιαίτερη φυλήν της οποίας τα ήθη παρουσιάζουν ενδιαφέρον και κάποια γραφικότητα».

Οι Σαρακατσαναίοι ή Σαρακατσάνοι λοιπόν με το όνομα αυτό είναι γνωστοί μέχρι στιγμής από το 1834 κι εντεύθεν. Από αυτή τη χρονολογία έχουμε γραπτές μαρτυρίες για το όνομα Σαρακατσάνοι ή Καρακατσάνοι . Δεν γνωρίζουμε αν ήταν νωρίτερα γνωστοί με το όνομα αυτό. Επαναλαμβάνω την άποψη μου ότι η ονομασία να δόθηκε γύρω στα 1800 - 1815 στον μεγαλύτερο διωγμό των Σαρακατσαναίων από τον Αλή πασά.

Πάρα πολλές απόψεις έχουν γραφτεί γύρω από την ονομασία Σαρακατσάνος. Μερικοί συγγραφείς θεωρούν ότι η ονομασία προήλθε από κάποιο χωριό της καταγωγής τους. Τα χωριά αυτά είναι Σακαρέτσι και το γνωστό σε όλους μας Bλαχοχώρι Συρράκο. Επίσης να δόθηκε από το παρατσούκλι των Τούρκων δηλαδή από το καρα-κατσακ.

Δεν γνωρίζω μετά βεβαιότητος κι ούτε επιμένω αν δόθηκε το όνομα από τους Τούρκους, αν και αυτή η άποψη φαντάζει πιο αληθοφανή. Εκείνο όμως που θα πρέπει κατά τη άποψη μου να αποκλειστεί, είναι ότι το όνομα να προήλθε από κάποιο χωριό σαν τόπος καταγωγής τους. Και τούτο διότι οι Σαρακατσάνοι ήταν νομάδες και όχι μόνιμοι κάτοικοι τουλάχιστον για τις περιόδους που αναφέρονται οι εν λόγω συγγραφείς. Τα χωριά στα οποία αναφέρονται στην καλύτερη περίπτωση την εποχή εκείνη να είχαν πέντε χιλιάδες κατοίκους (που δεν είχαν).

Και το ερώτημα είναι: πως είναι δυνατόν ένας ολόκληρος πληθυσμός που την εποχή εκείνη αριθμούσε πάνω από 80.000 να κατοικούσε σ' ένα χωριό, όποιο και να'ταν αυτό; Κι αν υποθέσουμε ότι οι Σαρακατσαναίοι κατοικούσαν σε χωριό και για τον Α ή Β λόγο αναγκάστηκαν από μόνιμοι κάτοικοι να γίνουν νομάδες, δεν θα κράταγαν στον καινούργιο τρόπο ζωής τους κανένα από τα στοιχεία έστω και του υποτυπώδη πολιτισμού τους;

Η αείμνηστη Αγγελική Χατζημιχάλη δίνει μια απάντηση σ' αυτούς που θέλουν τους Σαρακατσαναίους να υπήρξαν μόνιμοι κάτοικοι χωριού. (Σαρακατσάνοι τόμος Α' σελ. κβ'). «οι πρωτόγονοι αυτοί άνθρωποι, που κρατούν τα πιο αυστηρά χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας αρχέγονης μορφής ζωής, δεν είναι δυνατόν να ήταν κάτοικοι που αποσπάσθηκαν από κάποιο χωριό ή κωμόπολη. Αν ήταν έτσι, θα διακρίνονταν και ελάχιστα έστω απομεινάρια της πιο εξελιγμένης ζωής τους, θα φανερώνονταν ορισμένα σημάδια κληρονομιάς , που θα κρατούσαν από τη ζωή τους τη χωρική και που θα διασπούσαν την σφιχτοδεμένη ενότητά τους, τόσο στη ζωή, στη λατρεία όσο και στην τέχνη. Η πατρογονική μορφή των εθίμων τους, η πατριαρχική οργάνωση της καθόλου ζωής τους, επαγγελματική - οικονομική - κοινωνική, ο καταμερισμός της εργασίας τους, η συντηρητικότητα, η αυτάρκεια τους, η τέλεια σχεδόν ανεξαρτησία τους απέναντι στις πόλεις και στα χωριά θα είχε χάσει τον καθαρά πρωτόγονο χαρακτήρα της. Αλλά πως θα ήταν μπορετό, φυλή που θα είχε περάσει από όρους ζωής, τόσο ευνοϊκότερους να προσαρμόζονταν απόλυτα και ανεξάρτητα και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στην πιο σκληρή, βασανισμένη, πρωτόγονη ζωή χωρίς να διατηρήσει κανένα σύνδεσμο με την παλιά, ψυχικό ή υλικό, και τελικά να συνηθίσει τόσο ώστε να αποξενωθεί τέλεια από κάθε τι που θυμίζει και τον στοιχειωδέστερο πολιτισμό;»

Πέρα ότι με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο η άποψη της Αγγελικής Χατζημιχάλη, θα ήθελα κι εγώ να γράψω δυο λόγια για την ονομασία που λέγεται ότι δόθηκε από το χωριό Συρράκο, λόγω καταγωγής των Σαρακατσαναίων από το χωριό αυτό. Πρώτα απ' όλα αυτό το χωριό κατοικείται από Βλάχους απ' τις αρχές του 15ου αι. Εύκολα κανείς το διαπιστώνει αυτό, αρκεί να συμβουλευτεί την ιστορία, τις εγκυκλοπαίδειες και τους Ηπειρώτικης καταγωγής συγγραφείς Αραβαντινό, Κρυστάλλη, Λαμπρίδη κ.α. Κι εκτός τούτου η συνύπαρξη Βλάχων και Σαρακατσαναίων μάλλον θα ήταν αδύνατη.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι όχι μόνο το Συρράκο αλλά και τα άλλα γύρω χωριά ήταν κι εκείνα Βλαχοχώρια. Αυτά είναι οι Καλαρρύτες, Ματσούκι, Βαθύπεδο. Ας δεχτούμε ότι έφυγαν από το Συρράκο. Πόσοι έφυγαν; Τρεις -πέντε χιλιάδες; Είναι δυνατόν να έφυγαν το 1800-1821 πέντε χιλιάδες και το 1850 - 1870 να ξεπερνάν τις 80.000 με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς; Και κάτι άλλο. Πως οι πρόσφυγες από το Συρράκο να ονομάστηκαν Σαρακατσάνοι κι όχι Συρρακιώτες που είναι και το ορθό αλλά και το πιο εύκολο στην προφορά. Ας μας το αποδείξουν αν αυτό στέκει γλωσσολογικά. Εξ' άλλου οι Σαρακατσαναίοι κυρίως της κεντρικής και αρκετοί της ανατολικής Μακεδονίας όσοι πίστευαν ότι κατάγονταν από το χωριό αυτό δεν έλεγαν ότι κατάγονταν από το Συρράκο αλλά από το Σαράκοβο. Τώρα πως το Σαράκοβο έγινε Συρράκο είναι εύκολο να το εξηγήσει κανείς αρκεί να λάβει υπόψιν του την ασύστολη προπαγάνδα των όμορων κρατών και κυρίως της Ρουμανίας.

Για αυτούς που επιμένουν ότι κατάγονταν από το Συρράκο και πιθανόν να έχουν κάποιο δίκιο, υπάρχει μια λογική εξήγηση. Με την καταστροφή του Συρράκου το 1821 από τα στρατεύματα του Σουλτάνου και τον διασκορπισμό των κατοίκων ενδέχεται ένας πολύ μικρός αριθμός οικογενειών Συρρακιωτών να αναμείχθηκαν με τους Σαρακατσαναίους, να συνέχισαν τις κοινωνικές επαφές και σιγά - σιγά να ενσωματώθηκαν στον κορμό των Σαρακατσαναίων. Αυτό είναι πιθανό να συνέβη αν κι εγώ δεν το πιστεύω. Υπάρχει όμως πιθανότητα να έχει γίνει και δεν μπορεί να αποκλειστεί. Αυτό μπορεί να έγινε και με μερικούς Κατσάνους και Παλιοχωρίσιους.

Αυτοί λοιπόν οι ενσωματωμένοι στους Σαρακατσαναίους Συρρακιώτες, είχαν κάθε λόγο να επιμένουν ότι κατάγονται από το Συρράκο και να έπεισαν και τους γύρω από αυτούς Σαρακατσαναίους ότι και αυτοί κατάγονται από το Συρράκο. Κι έτσι από άγνοια και μη ερευνώντας το, έφτασαν κι αυτοί να λένε ότι κατάγονται από το Συρράκο. 'Οταν όμως τους ρωτούσες που βρίσκεται αυτό κανένας τους δεν ήξερε. Απλά έλεγαν «δεν ξέρουμι που είνι, έτσι μουλόγαν οι παλιοί». Είναι δυνατό να κατάγονται από το Συρράκο και να μην ενδιαφερθούν να μάθουν τουλάχιστον που βρίσκεται αυτό; Σ' αυτήν την παραπληροφόρηση συνέβαλαν τα μέγιστα κι ένας μικρός αριθμός δασκάλων που έπαιρναν τα τσελιγκάτα στα ξεκαλοκαιριά για να μάθουν τα παιδιά τους γράμματα. Ο αριθμός αυτός των επίστρατων δασκάλων ήταν πολύ μικρός αλλά το κακό που προξενούσαν ήταν πολύ μεγάλο. Ο Γερμανός ΚαrΙ 0estreich γράφει ότι οι Σαρακατσαναίοι και οι Βλάχοι είναι ίδια φυλή και την πληροφορία αυτή την είχε από έναν δάσκαλο (πιθανότατα Βλάχικης καταγωγής) που έκανε δάσκαλος σε Σαρακατσαναίους.

Μια άλλη περίπτωση με δάσκαλο στα ξεκαλοκαιριά.

Το 1918 στο όρος Βαρνούς, κοντά στο Πισοδέρι, στη Θέση «Μπέλα Βόντα» (άσπρο νερό) ξεκαλοκαίριαζε το τσελιγκάτο του Βασίλη Μπίκου. Ο τσέλιγκας «έκλεισε» έναν δάσκαλο για το τρίμηνο του καλοκαιριού για να κάνει μαθήματα στα παιδιά. Στο σχολείο αυτό πήγαιναν εκτός των άλλων παιδιών ο πατέρας μου και δυο αδέρφια του. Ο δάσκαλος από την αρχή και πολύ τακτά διαστήματα έλεγε στα παιδιά ότι Σαρακατσαναίοι και Βλάχοι είναι ίδια ράτσα κι ότι οι Σαρακατσαναίοι παλιά ήταν Βλάχοι που ξέχασαν τη γλώσσα τους, δηλαδή τη Βλάχικη. Ο εν λόγω δάσκαλος δε σταμάτησε εδώ. Αρχισε κάπου κάπου να λέει και μερικές Βλάχικες λέξεις. Τη νύφη - νιβέστα, το γάλα - λάπτε κ.ο.κ. Επίσης ζήτησε από τα παιδιά να γίνουν σταυραδέρφια στην Άγια Ζώνη. Αυτά τα έμαθε ο παππούς μου από το μεγάλο γιο του, πήγε κάπου ρώτησε και διαπίστωσε ότι ο δάσκαλος (δεν γνωρίζουμε αν ήταν δάσκαλος ή έκανε το δάσκαλο) ήταν ρουμανίζων. Παρακολούθησαν τις κινήσεις του και αφού διεπίστωσαν του λόγου το αληθές τον κάλεσε ο τσέλιγκας, του έδωσε τη δούλεψη του και τον έδιωξε. Την πληροφορία αυτή μου την έδωσε ο πατέρας μου και το επιβεβαίωσε και η γιαγιά μου που τον τσέλιγκα τον είχε πρώτο ξάδερφο. 'Ετσι λοιπόν με το πες - πες κάτι θα μείνει, επικράτησε σε ορισμένους ότι οι Σαρακατσαναίοι κατάγονταν από το Συρράκο και πήραν την ονομασία από το χωριό αυτό.

Ο Ν.Β. Καρατζένης στο βιβλίο του «Οι νομάδες κτηνοτρόφοι των Τζουμέρκων» στο κεφάλαιο οι Σαρακατσαναίοι, σελ. 84, μεταξύ άλλων αναφέρει: «προκύπτει ένα ερώτημα, γιατί οι Σαρακατσαναίοι δεν εγκαταστάθηκαν μόνιμα ή γιατί δεν ξεκαλοκαίριαζαν σε κάποιο στανοτόπι των bλαχόφωνων χωριών των Τζουμέρκων (Βαθύπεδο, Συρράκο, Καλαρρύτες, Μάτσουκι) που είχαν θαυμάσια ξεκαλοκαιριά, ενώ μαρτυρίες τους φέρνουν εγκατεστημένους στα Πράμαντα, στους Μελισσουργούς, στο Βουλγαρέλι, στα Θεοδωριανά; Βλέπουμε λοιπόν ότι οι Σαρακατσαναίοι δεν κατοίκησαν στο Συρράκο και στ' άλλα Βλαχοχώρια τουλάχιστον για τη περίοδο που αναφέρεται ο συγγραφέας (1880 κι εντεύθεν) και απ' ότι βλέπουμε όχι μόνο δεν κατοίκησαν αλλά ούτε νοίκιασαν βοσκοτόπια από τα χωριά αυτά. Και το ερώτημα το δικό μου είναι: πώς είναι δυνατόν να έφυγαν από αυτά τα μέρη και να έριξαν πέτρα πίσω τους και να ξέκοψαν τόσο εύκολα από τους συντοπίτες τους; Η απάντηση είναι απλή. Δεν έχουν κάνει ποτέ αντάμα. Κι όπως προανέφερα παραπάνω υπάρχει μια περίπτωση που κι αυτή έχει να κάνει με το μεγάλο διωγμό ή καλύτερα την καταστροφή του Συρράκου από τα στρατεύματα του Σουλτάνου στις 10 Ιουλίου 1821.

Πιθανότητες σχέσεων Σαρακατσαναίων και Συρράκου :

1. Ορισμένοι Σαρακατσαναίοι να έχουν κάνει τσομπαναραίοι στους Συρρακιώτες τσελιγκάδες. Αυτοί αν είναι, είναι ελάχιστοι και δίκαια λένε ότι είναι Σαρακατσαναίοι εκ Συρράκου.

2. Μετά την καταστροφή του Συρράκου από τα στρατεύματα του Σουλτάνου και τον διασκορπισμό των κατοίκων του ενδέχεται στα εγκαταλελειμένα λιβάδια να πήγαν με τα κοπάδια τους (τα καλοκαίρια) Σαρακατσαναίοι και όχι μόνο. Αυτοί λοιπόν οι Σαρακατσαναίοι που «καταπάτησαν», αν τα καταπάτησαν τα λιβάδια με την επιστροφή των Συρρακιωτών στην κοιτίδα τους, στο χωριό τους (το 1829 περίπου) εκτόπισαν τους καταπατητές Σαρακατσαναίους και μη. Αυτοί οι Σαρακατσαναίοι, όσοι ήταν κι αν ήταν, έχουν δίκιο να ισχυρίζονται ότι έφυγαν από τα λιβάδια τον Συρράκου. Απ' τα λιβάδια όμως όχι από το χωριό που εκείνη την εποχή ήταν καμμένο παντελώς από τα τούρκικα στρατεύματα (αρχές Ιουλίου 1821). 'Ολοι οι άλλοι που λένε ότι έφυγαν από το χωριό Συρράκο κι ότι είχαν και σπίτια, λυπάμαι αλλά θα πρέπει να έχουν Βλάχικες ρίζες.

Θα το επαναλάβω ακόμη μια φορά. Εγώ προσωπικά δεν το πιστέυω κι αυτά τα αποδίδω σε παραπληροφόρηση από αυτούς που είχαν συμφέρον ν' αυξήσουν το Βλάχικο πληθυσμό της χώρας μας εκμεταλλευόμενοι την άγνοια ίσως και την αφέλεια ορισμένων δικών μας. Υπάρχουν ορισμένοι Σαρακατσάνικης καταγωγής ερευνητές που επιμένουν στην άποψη ότι την ονομασία την πήραμε από το Συρράκο. Βέβαια εγώ δεν έχω το δικαίωμα να τους στερήσω την άποψη αυτή. Αυτό θα ήταν πέρα των άλλων αντιδεοντολογικό και στο κάτω κάτω, ποιός είμαι εγώ που Θα τους επιβάλλω την άποψή μου. Νομίζω όμως η επιμονή τους αυτή τους αδικεί κι επειδή πρόκειται για σοβαρούς ερευνητές με λαθεμένη κατά τη γνώμη μου άποψη, αν ξαναεξετάσουν το πρόβλημα πιστεύω ν' αλλάξουν άποψη.

Σχετικά με τη σύγχυση Σαρακατσαναίοι - Συρράκο σας παραθέτω την άποψη δύο ερευνητών, του Σαρακατσάνου δάσκαλου Ευριπίδη Μακρή και του Τζουμερκιώτη καθηγητή Νίκου Καρατζένη. Μας γράφει ο Ε. Μακρής «...όπως πολλοί μπερδεύουν τους Σαρακατσαναίους με τους Συρρακιώτες, τους οποίους μάλιστα ονομάζουν Σαρακιώτες, αγνοώντας ότι το Συρράκο, κεφαλοχώρι της Ηπείρου, κατοικούνταν πάντα από Βλαχόφωνο κτηνοτροφικό πληθυσμό, τους Συρρακιώτες, οι οποίοι δεν έχουν καμμία απολύτως φυλετική συγγένεια με τους Σαρακατσαναίους. Ακόμη δε και σήμερα μερικοί, μεταξύ των οποίων και Σαρακατσαναίοι της Ρούμελης, Μακεδονίας και Θράκης που δεν ξέρουν τι είναι το Συρράκο και οι Συρρακιώτες λένε απλά πως οι παππούδες τους κατάγονταν από το Συρράκο. Η άποψη λοιπόν ότι οι Σαρακατσαναίοι πήραν το όνομά τους από το Συρράκο είναι πέρα για πέρα λανθασμένη.

Αν συνέβηκε το αντίθετο, αν έφυγαν δηλαδή Συρρακιώτες κυνηγημένοι από τους Τούρκους και συγχωνεύτηκαν με τους Σαρακατσαναίους ξεχνώντας τη βλάχικη γλώσσα τους αυτές Θα είναι λίγες περιπτώσεις και δεν αναιρούν τον κανόνα».

Ο Νίκος Καρατζένης μεταξύ των άλλων σχετικά για τους Σαρακατσαναίους γράφει: «με τους Βλαχόφωνους νομάδες των Τζουμέρκων φαίνεται να μην είχαν σχέση οι Σαρακατσαναίοι αν και κατά καιρούς διατυπώνεται η άποψη από ορισμένους Σαρακατσαναίους ότι κατάγονται από το Συρράκο. Στην πλειοψηφία τους οι Σαρακατσαναίοι συγγραφείς απορρίπτουν την άποψη, αλλά και οι Βλαχόφωνοι νομάδες δέχονται ότι δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στα δύο αυτά στοιχεία, στο Βλάχικο και στο Σαρακατσάνικο».

Θα ήθελα να προσθέσω και κάτι άλλο σ' αυτούς που έχουν την άποψη να πήραν οι Σαρακατσαναίοι την ονομασία τους λόγω καταγωγής από το Συρράκο.

Με το όνομα Συράκοβο ή Σαράκο δεν είνα μόνο το χωριό Συρράκο. Υπάρχουν χωριά και τοποθεσίες και σ' άλλα μέρη της Ελλάδας. Στη Μάνη, στα Καλάβρυτα, στην Πάρνηθα, Συρακάτες Βορείου Ηπείρου, που στο κάτω κάτω γιατί να μην κατάγονταν απ' τ' άλλα συνώνυμα χωριά και τοποθεσίες και να πήραν το όνομα από αυτά και σώνει και καλά να πήραν το όνομα από το Βλαχοχώρι Συρράκο; Πάντως όπως και να'χουν τα πράγματα αποκλείω την περίπτωση το όνομα να προήλθε από κάποιο χωριό ή κωμόπολη.

Προσωπικά πιστεύω ότι το ζήτημα της ονομασίας μέχρι σήμερα τουλάχιστον παραμένει άλυτο και όσοι προσπαθήσαμε μέχρι τώρα να το λύσουμε δεν τα καταφέραμε.

Ισως στο κοντινό ή μακρινό μέλλον, από κάποια απρόσμενη αποκάλυψη ή από συγκεκριμένη μαρτυρία ή ακόμη με συστηματικές εθνολογικές μελέτες να λυθεί το μυστήριο της ονομασίας.

Δυο λόγια για τη σύγχυση της ονομασίας Βλάχος με τους Σαρακατσαναίους. 

Είναι γνωστό σε όλους μας, τους Σαρακατσαναίους ο Ελληνικός πληθυσμός στην πλειονότητά του, τους αποκαλούσε και τους αποκαλεί «βλάχους». Να μη πω ότι και πολλοί από εμάς αυτοαποκαλούμαστε βλάχοι. Βλάχους αποκαλούσαν όχι μόνο τους Σαρακατσαναίους αλλά όσους ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Η ονομασία αυτή είχε επαγγελματικό προσδιορισμό και σκωπτική έννοια. Το βλάχος στην περίπτωση αυτή είναι βλάχος με βήτα μικρό. Το Βλάχος με Β κεφαλαίο, αναφέρεται στους Βλάχικους πληθυσμούς κι έχει την έννοια της εθνικής ονομασίας του πληθυσμού αυτού.

Βλάχους αποκαλούσαν οι Γερμανοί τους μεσογειακούς λαούς κυρίως δε τους λατινόγλωσσους πληθυσμούς. Συγκεκριμένα τους αποκαλούσαν σκωπτικά Βάλλους ή Βάλχ και είχε την έννοια του άξεστου, του αμόρφωτου. Την ονομασία αυτή με την πάροδο του χρόνου οι σλάβοι από Βάλχ ή Βαλάχ την μετέτρεψαν σε βλάχ κι είχε την ίδια σημασία με τους Βάλλους ή Βάλχ ή Βαλάχ.

Επί Βυζαντινής αυτοκρατορίας η ονομασία αυτή απέκτησε επαγγελματική έννοια. Δηλαδή όσοι ζούσαν νομαδική ζωή γενικά τους αποκαλούσαν βλάχους. Η Άννα Κομνηνή αναφέρει : «Οπόσοι τον νομάδα βίον είλοντο βλάχους τούτους η κοινή καλείν οίδε διάλεκτος». Δηλαδή όσοι ασχολούνταν με τη νομαδική ζωή τους αποκαλούσαν βλάχους. 'Ηταν επόμενο να αποκαλούν και τους Σαρακατσαναίους βλάχους (με βήτα μικρό). Δεν είμαι βέβαιος εάν η ονομασία βλάχος δόθηκε από τα γερμανικά φύλα (Κέλτες). Είμαι όμως βέβαιος ότι επί βυζαντινής αυτοκρατορίας οι νομαδικοί πληθυσμοί αποκαλούνταν βλάχοι.

Τελειώνοντας, θα ήταν παράλειψη εκ μέρους μου να μην ευχαριστήσω τον πρώην αντιπρόεδρο της Βουλής και συγγραφέα κ. Νίκο Κατσαρό, για τη βοήθεια που μου παρείχε στην προσπάθειά μου αυτή. Πολλά από τα γραφόμενά μου τα έχω δανειστεί από την πολύ προσεγμένη και μελετημένη εργασία του που την παρουσιάζει στο βιβλίο με τίτλο «Σαρακατσαναίοι Συρράκο και Σακαρέτσι». Δίνει απάντηση σε όσους έγραψαν κατά καιρούς για τους Σαρακατσαναίους και τοποθετείται στα σημεία όπου διαφωνεί με τς απόψεις τους.

Α. Συγκεκριμένα περί της καταγωγής των Σαρακατσαναίων από το Συρράκο, δίνει απάντηση στους κάτωθι : α) Ιωάννη Λαμπρίδη, β) Carsten Hoeg, γ) Δημ. Ψυχογιό, δ) Δημ. Γεωργακά, ε) Αγγελική Χατζημιχάλη, στ) Βασίλη Τσαούση, ζ) Θωμά Καλοδήμο, η) Συρράκο πέτρα – μνήμη - φως, του πνευματικού κέντρου της κοινότητας Συρράκου έτος 2004.

Περί Σαρακατσαναίοι και Συρράκο απάντησε στα γραφόμενα του Βασίλη Τσαούση και ο Δημήτρης Τάγκας από την Αδελφότητα Ηπειρωτών Σαρακατσαναίων εν Αθήναις, τέως πρόεδρος της Αδελφότητας.

Β) Για την καταγωγή των Σαρακατσαναίων από το Σακαρέτσι απαντά ο κ. Νίκος Κατσαρός στους κάτωθι: α) Παναγιώτη Αραβαντινό, β) Ευριπίδη Μακρή, γ) Κώστα Κρυστάλλη, δ) Κ. Λαζαρίδη, Γόρδιο, Στατήρα, ε) Παύλο Καρακώστα.

Βέβαια εγώ προσωπικά, συμφωνώ στα περισσότερα για να μην πω σ' όλα. Η εργασία του Νίκου Κατσαρού «ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ - ΣΥΡΡΑΚΟ ΚΑΙ ΣΑΚΑΡΕΤΣΙ» είναι μια μελέτη εμπεριστατωμένη και μας λύνει πολλές απορίες. Θα πρέπει (χωρίς αυτό να θεωρηθεί ότι του κάνω διαφήμιση) να βρίσκεται σ' όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας μας και όχι μόνον. Καθώς και σ' όλα τα σπίτια των Σαρακατσαναίων.

 Θεόδωρος Γιαννιώτης