ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

Ο Μόλαρης  Βασίλης προλογίζει το βιβλίο του Ζήση Κατσαρίκα " ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ   ΟΤΑΝ  ΜΙΛΑΕΙ  ΤΟ  ΣΩΜΑ"

Συλλογιζόμενος   την  έναρξη  αυτού  του  προλόγου  ως  αναλαμπή  μου  ήρθαν  στη  μνήμη  τα  λόγια  του  μεγάλου   ιστορικού  της  αρχαιότητος  Θουκυδίδη  (Ιστορίαι Β,40)      « ..τον  τε  μηδέν  τώνδε  μετέχοντα  ούκ   απράγμονα ,  αλλ’   αχρείον  νομίζομεν… » σε σύγχρονη  απόδοση  (  ..και  εκείνον  που  δεν  συμμετέχει  στα  κοινά , δεν  τον  θεωρούμε  φιλήσυχο  πολίτη   αλλά  άτιμο.. ). Η ενασχόληση με τα κοινά ήταν η  ενδεδειγμένη συμπεριφορά  του  σωστού  πολίτη, ενώ η  αποχή  χαρακτήριζε  τον  ιδιώτη. Τον  ιδιώτη, τον αχρείο,  που  ως  ιδιώτης  επιδίωκε  μόνο το ατομικό του  συμφέρον, ο ιδιώτης  θεωρούνταν  άρρωστος  πολίτης  δηλαδή  τρελός, γι  αυτό  και  χαρακτηρισμός  idiot   είναι  σε  χρήση  σήμερα   ως  ορολογία  στην  ψυχιατρική.  Ο  ενασχολούμενος  λοιπόν  με  τα  κοινά   και  έχοντας  προσφορά  είναι  ο  καλός  πολίτης.  Εμένα η  σκέψη  μου  πάει  στον  συγγραφέα στον  Ζήση  Κατσαρίκα  που  έπειτα  από  μία  επιτυχημένη  διαδρομή  με   ενεργή  συμμετοχή  και  προσφορά  στα  κοινά  της  πόλης   ως  καλός  πολίτης   καταπιάστηκε   το  τελευταίο  διάστημα  με  τα  κοινά  του  σιναφιού  του , με  την  ιστορία  και  παράδοση  των  Σαρακατσιαναίων .  Δείγματα  του τρόπου  γραφής του γνωρίσαμε  στα  έργα  του, « ΟΙ  ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ», «ΡΟΪΑΣΜΕΝΟ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΠΟΥΛΟ», «ΟΙ ΠΡΩΤΟΕΛΛΗΝΕΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ», «ΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ  ΨΥΧΗΣ ΜΟΥ».

   Το  θέμα  με  το  οποίο  καταπιάνεται   ο    Σαρακατσιάνος  φίλος  Ζήσης  Κατσαρίκας  σε  αυτό  το  βιβλίο «ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ, ΟΤΑΝ ΜΙΛΑΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ» είναι  δύσκολό  και  συνάμα   ποιοτικό  προστιθέμενης  αξίας , για  τους  Σαρακατσιαναίους  και  για  όλους  τους  Έλληνες. 

     Είναι  μία  προσπάθεια  που  αφετηρία  έχει  τα  νάματα  της   απώτερης ελληνικής  προϊστορίας  με  την  εμφάνιση  στο  προσκήνιο  της  ιστορίας  των  πρωτοελλήνων  σε  μία  διαχρονική  πορεία    που   καταλήγει  στην  σύγχρονη  εποχή . Μία  διαχρονική  διαδρομή, έναν ομφάλιο  λώρο  που  συνδέει τις  ιστορικές  πηγές  της  αρχαιοελληνικής  γραμματείας  με τα πορίσματα των σύγχρονων επιστημονικών  ερευνών  και  ταυτόχρονα  να  ταυτίζονται  με  την  νομαδική  παράδοση  των Σαρακατσιαναίων όπως  την  γνωρίσαμε  ανόθευτη  από τους πατεράδες  και τους  παππούδες μας  τους  τελευταίους  κοινωνούς  αυτής  της  πανάρχαιας  ελληνικής   νομαδικής παράδοσης.  

    Η  αναφορά  σε  επιστημονικά   έργα   όπως   στο  μεγάλο  έργο  του  καθηγητή  ανθρωπολογίας   και  παλαιοντολογίας  Άρη  Πουλιανό ,  στο  έργο  του  καθηγητή   βιολογίας -γενετικής  Κωνσταντίνου  Τριανταφυλλίδη, στο  έργο  της  αειμνήστου  εθνογράφου  και  λαογράφου  Αγγελικής  Χατζημιχάλη  , του  γλωσσολόγου  Carsten  Hoeng, του, John Cambell  και πολλών άλλων δεν  αφήνουν  περιθώρια  αμφισβήτησης  της πανάρχαιας ελληνικής  νομαδικής  παράδοσης  των  Σαρακατσιαναίων   της   ελληνικής  πανάρχαιας καταγωγής  και   ελληνοφωνίας τους. 

    Δεν  νομίζω  ότι  είναι  σωστό   να  σχολιάσει  κανείς   τα  πορίσματα  των  μελετών  των προαναφερομένων   επιστημόνων  εξ  άλλου   μιλούν  από  μόνα  τους με  τεκμήρια.

 Η θεματολογία  του  βιβλίου  μεταξύ  άλλων  αναδεικνύει  την  αυτοχθονία των  ελλήνων  όπως  πολύ  εύστοχα  την  διατυπώνει  τον  4^ο  πΧ  αιώνα ο  φιλόσοφος  και  ρήτορας  Ισοκράτης  εκφράζοντας  την  αντίληψη  που  είχαν  οι  έλληνες  της  εποχής  του  . (Ισοκράτης, Πανηγυρικός , 24 -25 ): 

«  Διότι κατοικούμε αυτήν την χώρα, χωρίς ούτε να εκδιώξουμε άλλους εξ αυτής ούτε να την καταλάβουμε έρημο ούτε να εγκατασταθούμε σε αυτήν ως ανάμεικτος ομάδα από διάφορα ανόμοια φύλα, απεναντίας είναι τόσον ευγενές και γνήσιο το γένος μας, ώστε τη χώρα, στην οποίαν είδαμε το πρώτο φως, εξακολουθούμε συνεχώς να κατοικούμε, διότι είμεθα αυτόχθονες …  »

    Επίσης  στο  βιβλίο  εκτός  από  την  αυτοχθονία  αναδεικνύεται  η  διαχρονική  συνέχεια  και  παρουσία  των  Ελλήνων  στον  ίδιο  χώρο  έως  σήμερα,   και   επίσης  να  μιλούν  διαχρονικά  την  ίδια  γλώσσα, την  ελληνική.  Οι  αυτόχθονες  Σαρακατσιαναίοι  με  την  παρουσία  τους  σήμερα    αποτελούν  το  καλύτερο  τεκμήριο  της   πολιτιστικής   και  βιολογικής  διαχρονικής  συνέχειας  του  ελληνισμού.

    Οι  Σαρακατσιαναίοι  είναι  αποκλειστικά  ελληνόφωνοι  , μιλούν  μόνο  την  ελληνική  γλώσσα  με  στοιχεία  από  την  προομηρική  και  κλασσική   εποχή. Ο  καθηγητής  Άρης  Πουλιανός  ("Σαρακατσάνοι: Ο αρχαιότερος λαός τής Ευρώπης", Πρακτικά συνεδρίου Σερρών 1983, Αθήνα 1985, σελ. 26)  μας  αναφέρει   τα  εξής :

 « Οί Σαρακατσάνοι τής πρωτοχάλκινης εποχής είναι αυτοί πού κατέχουν, καί πρώτοι μιλούν, τήν Ελληνική καί μέ τίς διαρκείς μετακινήσεις τους στόν Ελλαδικό χώρο ενεργούν σάν φορείς διαδίδοντας τή γλώσσα του ».

     Οι  πρωτοέλληνες  νομάδες  κτηνοτρόφοι  διαδίδουν  την  ελληνική  γλώσσα ,  και   ο  αείμνηστος  Ηλίας  Τσατσόμοιρος  στο  βαρυσήμαντο  έργο  του   «  Ιστορία  Γεννέσεως  της  Ελληνικής  Γλώσσας  » ( Εκδόσεις  Δαυλός  1991 ) επιβεβαιώνοντας   τον  Α.Πουλιανό γράφει  τα  εξής:

  «Σελλός,  Ελλός  και  Έλλην  υπήρξαν   οί  κτηνοτρόφοι  πού εποίμαναν  τόν   λόγο ».

    Στο σαρακατσιάνικο   ποιμενικό  λεξιλόγιο  τους  είναι  σε  χρήση  πανάρχαιες  ομηρικές   λέξεις . Στους  Σαρακατσιαναίους  έχουμε  σε  χρήση   σήμερα  την  λέξη   μηλιώρα   πού  σημαίνει  την  χρονιάρα  προβατίνα,  η  λέξη  μηλιώρα  είναι  σύνθετη  λέξη  από  τις  λέξεις   μήλο (=πρόβατο )  +  ώρα ( = έτος).  Η  λέξη  μήλο= πρόβατο  η αρνί   απαντάται  στην  Ιλιάδα   Ι /406 , Κ/485 , ψ/ 149  και  Οδύσσεια   ι /237 , κ/ 85  ,ι/ 438  , λ /4 , λ/219  ,  φ/21-22  ενώ  η  λέξη  ώρα = έτος    υπάρχει  στην  Οδύσσεια  τ /179  ως  σύνθετη  λέξη  εννέα + ώρα                     « εννέωρος  εβασίλευε »   αναφέρεται  στο  βασιλιά  Μίνωα  στην  Κρήτη   που  κάθε  εννέα  χρόνια  συναντούσε  τον  Δία  στο  όρος  Ίδη  και   έπαιρνε  τις  εντολές.  Επίσης  με  την  έννοια  του  έτους  Υ/54 , Υ /192  και  Υ/ 492 .   Στην  Οδύσσεια   μ/ 260  βρίσκουμε  την  λέξη  πετρή = « και  επί των  πλακτών  ιδίως  πετρών» ,   μας  ερμηνεύει  το  Ομηρικό  λεξικό  του  Πανταζίδη  που  σημαίνει  την  σκληρή  , ξεραμένη  ζύμη .  Οι Σαρακατσιαναίοι  χρησιμοποιούν  την  λέξη   πέτρα  που  σημαίνει  τα  χειροποίητα  ζυμαρικά  που  έφτιαχναν    από τριμμένα    λεπτά  στρώματα  αποξηραμένης  ζύμης ,  δηλαδή  τις  χυλοπίτες. Είναι  λίγο  πολύ  γνωστό  το  περιστατικό     με  την  μορφή  ανέκδοτου  που έγινε  την  δεκαετία  του    1960  σε  κάποιο  δημοτικό σχολείο της  Μακεδονίας  όταν   η  δασκάλα  ρώτησε ένα  σαρακατσανόπουλο  τι  φαγητό  είχε  μαγειρέψει  η  μάνα του.    , Κι  αυτό  απάντησε «πέτρα». Γέλασε  η  δασκάλα  και  όλα  τα   μη  σαρακατσανόπουλα   παιδιά  μέσα  στην  αίθουσα . Φυσικά  τα  παιδιά  δεν  γνώριζαν , αλλά  και  η  δασκάλα  δεν  ήξερε  τίποτα   από την  γλώσσα του   Ομήρου. Όπως  δεν  θα  γνωρίζουν  ότι  την  πόρτα  της  καλύβας  την  αποκαλούν  ρούγα  που  προέρχεται  από  την  ομηρική  λέξη   ρώξ.

   Ο  Ζήσης  Κατσαρίκας  πολύ  εύστοχα   ανάγει  την  καταγωγή  των  σαρακατσιαναίων  από  τους  πρωτοέλληνες  Πελασγούς. Πελασγικά  αποκαλέστηκαν  πολλά  παρακλάδια  των  πρωτοελλήνων  στο  διάβα  των  χιλιετιών .Υπήρξαν  πελασγοί  που  εγκαταστάθηκαν   σε  νησιά  και  εξελίχτηκαν  σε  μεγάλους  ναυτικούς  θαλασσοπόρους  , πελασγοί  που  έγιναν  γεωργοί  και  καλλιέργησαν  τις   πεδιάδες , πελασγοί  έκτισαν  πόλεις  με  σπουδαία  αρχιτεκτονικά  αριστουργήματα   ,  πελασγοί  που  ήταν  ορεσίβιοι  νομάδες  κτηνοτρόφοι  που  ήταν  και  οι  αρχαιότεροι  πελασγοί.  Γι  αυτό  και  ο  αρχαίος  γεωγράφος  Στράβων   αναφέρει  ότι  ο  πελασγός  ανάγεται  από  το  πελαργός ( πέλευ +άργος  δηλαδή  αυτόν  που πηγαίνει , μεταναστεύει  στο  άργος =  πεδιάδα. Δηλαδή  οι  Πελασγοί    η  Πελαργοί  είναι  οι  νομάδες  κτηνοτρόφοι  που  μετανάστευαν  στις  πεδιάδες  (χειμαδιά )  το  φθινόπωρο  και  την  άνοιξη   στα  βουνά . Όπως  τα  μεταναστευτικά  πουλιά  πελαργοί  μετακινούνται   κάθε  εξάμηνο. Η  νομαδική  εξαμηνιαία  μετανάστευσή   των  κοπαδιών  είναι  πανάρχαια  πρακτική  των  ελλήνων  κτηνοτρόφων  όπως  μας  μαρτυρεί  ο  Σοφοκλής  στον  « Οιδίποδα  Τύραννο»  στους  στίχους  1133-1139 στον  διάλογο  των  βοσκών  όπως  και  πολλοί  άλλοι  αρχαίοι  Έλληνες συγγραφείς. Οι  Σαρακατσιαναίοι  έχουν  ένα  πανάρχαιο  νομαδικό  έθιμο  των  μεταναστεύσεων  τους , την  φωτογονιά  την  διατήρηση  της  φωτιάς  κατά  τις  εξαμηνιαίες  μεταναστεύσεις  τους . Η  λέξη  φωτογονιά  προέρχεται  από  τις  λέξεις  φωτιά  + γόνος , είναι  το  σπέρμα  της  φωτιάς  όπως  πολύ  ωραία  περιγράφει  ο κ  Φυτιλής  στο  βιβλίο  του  «Σαρακατσάνικη  Λαλιά».  Είναι  η  φωτιά  που  καίει  στις  εστίες  τους  στην  βάτρα  μία  πελασγικής  προέλευσης  λέξη , όπου επάνω   υπάρχει  η  Πυροστιά   ( πυρ+εστία ).

 Οι  νομάδες  κτηνοτρόφοι  πελασγοί  ήταν  οι  αρχαιότεροι  πρωτοέλληνες   γι  αυτό  και  ο  αρχαίος  ποιητής  του  6^ου  αιώνα  π.Χ    ο  Άσιος  ο  Σάμιος  έγραψε  για  την  ανθρωπογέννηση  των    πρωτοελλήνων  Πελασγών .

«  αντίθεον δε πελασγόν εν υψικόμοισιν όρεσι 
γαία μέλαν ανέδωκεν ίνα θνητόν γένος είη».
(Τον ισόθεο Πελασγό στά υψηλόκορφα βουνά 
η μαύρη γή εγέννησε γιά να δημιουργηθεί το γένος τών θνητών). 

Ο  στίχος « η  μαύρη  γη »  είναι  μία  πανάρχαια   διαχρονική  ποιητική  έκφραση  που  σημαίνει  την  χθόνια  γη , ακόμη  και  σήμερα  την  έκφραση  « μαύρη  γή »  την  βρίσκουμε  σε  παραδοσιακά  δημοτικά  τραγούδια  και  μοιρολόγια. Γεννημένος  ο  πελασγός  από  την   από χθόνια  μάνα  γή  ,  δηλαδή  είναι  γηγενής, αυτόχθων.

    Ο Πλάτων  στο  έργο  του  «Τίμαιος  22-25 »  αναφέρει  την  επίσκεψη  του  αθηναίου   φιλοσόφου  και  νομοθέτη  Σόλωνα  τον  6^ο  αιώνα  π.Χ   στην  Αίγυπτο, όπου  ο  αιγύπτιος  ιερέας   αναγνωρίζει  και  αποκαλύπτει  την  παλαιότητα  σε  πολιτειακό  επίπεδο  οργάνωση  των  Αθηναίων.

« Εις τα ιερά μας βιβλία είναι γραμμένον, ότι η διοργάνωσις πόλεως εδώ έγινε προ οκτώ χιλιάδων ετών. Θα σου διηγηθώ λοιπόν με λίγα λόγια διά τους νόμους που είχαν και διά το πλέον ωραιότερον που έκαμαν οι προ εννέα χιλιάδων ετών συμπολίται σου, άλλοτε, όταν θα έχωμεν ευκαιρίαν, Θα είπωμεν τας λεπτομερείας δι' όλα αυτά αφού θα έχωμεν εμπρός μας τα ίδια τα κείμενα.» 

  Δηλαδή  έχουμε  την  προ  11000  ετών  από  σήμερα  δράση  των  Αθηναίων  ως  οργανωμένη πόλη  σε  πολιτειακό  επίπεδο.  Μπορούμε  να  φανταστούμε  για  ποιο  βάθος  χρόνου  θα  πρέπει  να  μιλάμε  για  τον  νομάδα  κτηνοτρόφο  πρωτοέλληνα  πελασγό ;

    Η  πεποίθηση  ότι  είναι  αρχέγονη  γενιά  οι  Σαρακατσιαναίοι  την  έχουν  μέσα  στην  καρδιά  τους ,  οι  γέροντες  παλαιότερα   έλεγαν: 

 «Κατοικούμε  στον  τόπο  αυτό  , από  τότε  που  ο  θεός  έφτιαξε  τα  β’νά  και  τα  ποταμιά  τον  ήλιο  και  το  φεγγάρι  από  τότε  κρατάει  η  γενιά  μας» .  

Τα  λόγια  αυτά  των  γερόντων   επειδή  είναι  ευρείας  αποδοχής   στολίζουν   σήμερα   την  αρχική  σελίδα  της  επίσημης  ιστοσελίδας  της  ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ  ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ  ΣΥΛΛΟΓΩΝ  ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ( Π.Ο.Σ.Σ ).

 Δεν  είναι  η  πεποίθηση  κάποιου  γέροντα  η  μερικών  γερόντων  είναι  διάχυτη  αυτή  η  αντίληψη  σε  όλους  τους  Σαρακατσιαναίους . Την  αντίληψη  αυτή  την  έκαναν  τραγούδι

«  ΟΝΤΑΣ   ΗΣΤΙΘ’ΚΙ   Ο  ΟΥΡΑΝΟΣ   ΚΑΙ  ΘΕΜΕΛΙΩΘ’ΚΙ   Η  ΠΛΑΣΗ, ΤΟΤΕ  ΚΑΙ  ΓΩ  Σ ΑΓΑΠΗΣΑ   ΜΙΚΡΗ  ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑ   ……»  τραγουδάει  ο  αγαπητός  φίλος  ερμηνευτής  σαρακατσάνικων  τραγουδιών  Νίκος  Γιαννακός.

 Η  έμπειρη  ματιά  του  δημοσιογράφου  Νέστορα  Μάτσα  το  αντιλήφθηκε   όταν  μελέτησε  τους  Σαρακατσιαναίους  όταν  γνώρισε  την  παράδοσή  τους , και  γνωρίζοντας  το  έργο  του  Άρη  Πουλιανού  εμπνεύστηκε   και   δημιούργησε   το  ντοκιμαντέρ  μία   ταινία  μικρού  μήκους  με  θέμα  την  αρχέγονη  ζωή  τους   με  τίτλο:

 «  25000 χρόνια  σε  αυτή  τη  γή  ,  Σαρακατσάνικο  οδοιπορικό»

    Η  ενδογαμία  είναι  κύριο  χαρακτηριστικό  της  σαρακατσιάνικης  κοινωνίας , που κράτησε  αναλλοίωτα  τα  ανθρωπολογικά  χαρακτηριστικά  τους ,  δεν  είναι  τυχαίο  ότι  οι  Σαρακατσιαναίοι   χρησιμοποιούν  ακόμη  και  σήμερα  την  λέξη  σ’νάφι   για  να  αυτοπροσδιοριστούν  ως  Σαρακατσιαναίοι.  Σινάφι  που  σημαίνει  την  συγγένεια , διότι  έτσι  νοιώθουν  λόγω  τις  ενδογαμίας  τους   όλοι  συγγενείς,  σ’νάφια.  Η  λέξη  σινάφι  έχει  βρεθεί  σε  πανάρχαια  πελασγική  επιγραφή   με  την  αυτή  έννοια  της  συγγένειας . Μία  πανάρχαια  λέξη  σε  ουσιαστική ενεργή  χρήση  στους πρωτοέλληνες  Σαρακατσιαναίους    πελασγικών καταβολών.

    Ο  Αριστοτέλης  ο  σπουδαίος  αυτός πανεπιστήμων  Μακεδόνας  από  τα  Στάγειρα  στο  έργο  του   «Πολιτικά  , I.125b,1-5»   θα  αναφερθεί  για  την  συσχέτιση του  νομαδικού  τρόπου  ζωής   των  νομάδων  της  εποχής  του   με  τον  πολεμικό  και  ληστρικό  βίο.  Διαπίστωση  που  επιβεβαιώνουν  και  σύγχρονοι  μελετητές  όπως  ο  Μάρκος  Γκιόλιας   ( Ιστορία της Ευρυτανίας στους Νεώτερους χρόνους  1393-1821 )  γράφει τα εξής :   « Στους Ευρυτάνες  και στους Αγραφιώτες  η ένοπλη παράδοση έχει μακραίωνες ρίζες . Η αφετηρία της χάνεται στα βάθη του χρόνου . Τα όπλα κατέχουν πάντοτε σπουδαία θέση στη  ζωή των κατοίκων . Είναι συνυφασμένα με το στρατιωτικό σύστημα της οργάνωσης τους που κι αυτό αποτελεί συνέπεια του ποιμενικού τρόπου παραγωγής  » .

    Οι  Σαρακατσιαναίοι   είναι   φορείς  της  Ομηρικής  παράδοσης  του  «Κλέπτειν » ( ΙΛ  , Λ/132)  δηλαδή  του  κλεφτοπολέμου  ,του  ανορθόδοξου  πολέμου  γι  αυτό  και  οι  επαναστατημένοι  Έλληνες  ονομάστηκαν  αργότερα  κλέφτες .

    Γι  αυτό  και  ο  Οδυσσέας  ο  κατεξοχήν   ήρωας  του  «κλέπτειν » του  κλεφτοπολέμου  λατρεύτηκε  ως  ημίθεος  στα  Άγραφα στην  Νότια Πίνδο  όπως  αναφέρουν  ο  Αριστοτέλης ,  ο  Πλούταρχος κ.α ,  στην  κοιτίδα  των  Σαρακατσαναίων .

      Ο  Οδυσσέας  έμαθε και  εκπαιδεύτηκε   στο  «κλέπτειν »  τον  ανορθόδοξο  πόλεμο  από  τον  νομάδα  κτηνοτρόφο  του  Παρνασσού τον  παππού  του   Αυτόλυκο  πατέρα  της  μητρός  του .Η καταγωγή  του  Αυτόλυκου  φθάνει  στον  ωκύποδα  θεό  Ερμή   των προστάτη  των  βοσκών . , τον  κατ’  εξοχήν   « κλέπτειν » θεό  τον  επινοητή  της  πολεμικής  τέχνης  και  του  παγκρατίου ,  αυτόν  τον  θεό  που  τα  περισσότερα    αρχαία  « Γυμνάσια » τον  είχαν  πολιούχο  προστάτη.

    Αυτή  η  παράδοση  θα  κρατήσει  αναλλοίωτους  τους  Σαρακατσιαναίους  στο  διάβα  των  αιώνων και  θα  τους  έχει  πάντα  ετοιμοπόλεμους  για  να  προσφέρουν  στο  έθνος. Σχηματίζουν  τις  « συντροφιές »  τις  μικρές  ένοπλες  ομάδες  σαρακατσιαναίων  που  προστατεύουν το  Κοινό ( τσελιγκάτο ), από  αυτές   τις  συντροφιές  θα  ξεπηδήσουν  οι  κλέφτες .Γι  αυτό  μεταξύ  τους  οι  βοσκοί  σαρακατσιαναίοι  αποκαλούνται  σύντροφοι , που  σημαίνει  τον  παραστάτη  ,  τον  βοσκό  και τον  συμπολεμιστή.    Ένας  τρόπος  ζωής  που  διαχρονικά  θα  διατηρήσει   σιωπηλά  η  σαρακατσιάνικη  παράδοση και  από  μέσα  της  θα  ξεπηδήσουν   κλέφτες  πολεμιστές  όπως   ο  Δίπλας  , ο  Κατσαντώνης ,ο  Καραϊσκάκης , ο Λιακατάς  και  πολλοί  άλλοι  που  θα  συνεισφέρουν  στον  μεγάλο  απελευθερωτικό  αγώνα  πριν   και  μετά  το 1821. Δεν  είναι  τυχαίο  ότι  ο  ιστορικός  Φωτιάδης  στο  έργο  του  «Καραϊσκάκης»  αποκαλεί  τον  νταϊφά  του  Κατσαντώνη  «Ακαδημία  κλεφτοπολέμου».  Στον  μακεδονικό  αγώνα μαζί  με  τους  μακεδονομάχους, και  στους  απελευθερωτικού  αγώνες  του  έθνους εως  τους  βαλκανικούς  πολέμους    οι  Σαρακατσιαναίοι  θα  συνεισφέρουν  τα  μέγιστα.

   Δεν  έχει  σημασία  εάν  κάποιος  συμφωνεί  ή  διαφωνεί  σε  κάποια  σημεία  η  με τις απόψεις  του  συγγραφέα  στο  βιβλίο . Οι  απόψεις  του είναι  σεβαστές  έστω  κι  αν  προσωπικά  διαφωνώ  σε  κάποια  σημεία (  στα  περί  Βυζαντίου) , όμως  δεν  έχει  σημασία  η  διαφωνία  μας  όσο  ο  στόχος του  βιβλίου .

    Σημασία  έχει  η  προσπάθεια  και  ο  στόχος  του  βιβλίου ,  μία  προσπάθεια   δύσκολή   που είναι  για  «Δήλιους  κολυμβητές» *1  όπως  θα  έλεγε  ο  φιλόσοφος  Σωκράτης.

    Να  κολυμπήσεις  στα  βαθιά  νερά  και  να   κατορθώσεις  να   βγεις  αντίπερα.  Και  αυτό  το  έχει  κατορθώσει  ο  Ζήσης  Κατσαρίκας  επιτυχώς  και  παλληκαρήσια ,  παρά  τις  αντίξοες  συνθήκες  υγείας  που  αντιμετώπιζε  στο  διάστημα  συγγραφής  αυτού  του  βιβλίου. Η  αγάπη  και  το  υγιές  πάθος  του  για  την  σαρακατσιάνικη   παράδοση  τα  βιώματά  του  και  οι  γνώσεις  του    συνδυάζονται  με  αριστουργηματικό  τρόπο   με  την  δημιουργική  πένα  του   αποδίδοντας   εύστοχα  τα  ιστορικά  και  επιστημονικά  τεκμήρια.

  Η  όλη προσπάθεια  αποδεικνύει  το  πείσμα  και  την  τόλμη  του  Ζήση  Κατσαρίκα  που  δεν  σκόνταψε  σε  κανένα  εγωισμό  αλλά  παρουσίασε  έναν  παραγωγικό  ατομισμό  με  χαρακτηριστικά  της  σαρακατσιάνικης  ψυχοσύνθεσης  στα  πλαίσια  της  ανιδιοτελούς    αγάπης   και  προσφοράς  προς  το  σινάφι  μας, την  σαρακατσιάνικη  ιστορία  και  παράδοση.  Έκανε  πράξη  αυτό  που  έλεγε  ο  στρατηγός  Μακρυγιάννης  « Είμαστε  εις  το  εμείς   και  όχι  εις  το  εγώ ».

      Αξίζουν  διάπυρα  συγχαρητήρια  στον  Ζήση  Κατσαρίκα  για  αυτήν  την  τεράστια  σε  ποιότητα  εργασία του ,  εμείς  οι  Σαρακατσιαναίοι,  θεωρώ  και  όλοι  οι  έλληνες   θα  του  είμαστε  ιδιαιτέρως  ευγνώμονες .

   Είναι  ένα  έργο  που  έλειπε  και  θα    εμπλουτίσει τη σαρακατσιάνικη  βιβλιογραφία . Είναι  ένα  μονοπάτι  που  ανοίχθηκε  με  μεράκι  και  κόπο   και   εύχομαι  να  ακολουθήσουν  και  άλλοι.    Εύχομαι  ολόψυχα   καλή  επιτυχία.

Μόλαρης  Βασίλης

Ερευνητής  συγγραφέας .     Δάσκαλος  πολεμικών  τεχνών   

Διεθνής  διαιτητής  του  Ολυμπιακού  αθλήματος  του  Taekwondo.

*1  Οι δήλιοι  κολυμβητές  φημιζόταν  για  την  δεινότητά    και  αντοχή  τους  στην  κολύμβηση. Η  έκφραση  «Δήλιοι  κολυμβητές » έμεινε  παροιμιώδης  από  τη  ρήση  του  φιλοσόφου  Σωκράτη  « δείται  Δηλίου  κολυμβητού  δια   το  μη  αποπνίγειται  εν  αυτώ  »  όταν  ο  Ευριπίδης  του  ζήτησε  να  σχολιάσει  το  έργο  του  μεγάλου  φιλοσόφου  Ηράκλειτου που  ήταν  αρκετά  δύσκολο .