« Ο Επαμεινώνδας και …οι Σαρακατσιαναίοι »
Το
διοικητικό μοντέλο της πόλης – κράτους έχει τις ρίζες του στη χώρα των Σουμέρ,
τη σημερινή Μεσοποταμία, κάπου 5.000 χρόνια πριν το Χριστό. Από κει πέρασε
σταδιακά στην Αίγυπτο, τη Μινωϊκή Κρήτη, τις Μυκήνες και τέλος, κατά την
κλασική αρχαιότητα, είχε κυριότερους εκφραστές τη δημοκρατική Αθήνα και την
ολιγαρχική Σπάρτη. Λίγο πριν τη «θεομηνία» που λέγεται Αλέξανδρος, τη μεγαλύτερη
προσωπικότητα όλων των εποχών, οι συγκυρίες ευνόησαν τη Θήβα η οποία
εμφανίστηκε στο προσκήνιο και για μισό περίπου αιώνα δέσποζε τόσο στη Βοιωτία
όσο και πέρα απ’ αυτήν. Είναι μάλιστα γνωστό ότι είχε τέτοια ισχύ ώστε κατετρόπωσε
το στρατό της Σπάρτης στην περίφημη μάχη των Λεύκτρων, το 371 π.Χ., με αρχηγό
τον Επαμεινώνδα.
Αυτός
ο Επαμεινώνδας υπήρξε τόσο σπουδαία ηγετική φυσιογνωμία που όχι μόνον ανάγκασε
τον εχθρικό του Ξενοφώντα να τον αναφέρει μετά τις νίκες του αλλά και κάποιους
κατοπινούς ιστορικούς να τον θεωρούν ανώτερον ακόμα κι απ’ τον Περικλή! Εκτός
από τις στρατιωτικές και πολιτικές του ικανότητες, φαίνεται ότι είχε και αρετές
που ξεπέρασαν κατά πολύ την εποχή του και διέσχισαν τον ιστορικό χρόνο μέχρι κι
εμάς.
Κάποτε,
το 369 π.Χ., που πολεμούσε στη Μεσσήνη τους Λακεδαιμονίους, διαπιστώνει ότι,
μεσούσης της μάχης έληγε η αιρετή θητεία του. Τί να πράξει; Ν’ αφήσει το στρατό
του ακέφαλο γυρίζοντας στη Θήβα να διεκδικήσει την επανεκλογή του ή να
συνεχίσει να μάχεται, αυθαιρετώντας και παίρνοντας τη δικαιοδοσία της ηγεσίας
μόνος του; Προτίμησε το δεύτερο, νίκησε
και ύστερα επέστρεψε στη Θήβα. Εκεί τον περίμεναν οι Θηβαίοι, τον τίμησαν, τον
δόξασαν αλλά στο τέλος τον κάλεσαν σε δίκη γιατί λειτούργησε αντιδημοκρατικά! Στις
δίκες δεν χωράει συναίσθημα παρά μόνον η απόλυτη εφαρμογή των νόμων, κι έτσι τον
καθαίρεσαν, του στέρησαν το δικαίωμα επανεκλογής και τον έστειλαν στο σπίτι
του. Επειδή, όμως, εκείνη την εποχή μάλλον οι ηγέτες δεν έπαιρναν μίζες και
παρά το ότι φέρεται να ήταν από εύπορη οικογένεια, ο Επαμεινώνδας αντιμετώπιζε
προβλήματα βιοπορισμού.
Όταν
οι πολίτες το είδαν αυτό, παραπονέθηκαν στις τοπικές αρχές για την κατάσταση. Πώς είναι δυνατόν ο ήρωας, το καμάρι της
πόλης να πεινάει; Είπαν στο Δήμαρχο. Τότε εκείνος στριμωγμένος – φωνή λαού,
οργή Θεού – βρήκε μια θέση στην καθαριότητα του δήμου και προσέλαβε τον
Επαμεινώνδα. Όταν οι άλλοι οδοκαθαριστές είδαν το σπουδαίο στρατηγό να μαζεύει
σκουπίδια, δεν το θεώρησαν σωστό και τον εξέλεξαν αρχηγό της υπηρεσίας
καθαριότητας. Έκτοτε η Θήβα ήταν η καθαρώτερη πόλις! Και βγήκε το ρητό: «Μέχρι
τώρα λέγαμε ότι η καρέκλα κάνει τον άνθρωπο. Από τώρα και στο εξής θα λέμε το
πρόσωπο κάνει το αξίωμα»!
●●●
Το
δίδαγμα αυτό έχει εφαρμογή παντού, ψάξτε το και θα ιδείτε. Ακόμα και σ’ εμάς
τους Σαρακατσιαναίους! Τί εννοώ; Προσέξτε, λοιπόν την παρακάτω πέρα για πέρα
αληθινή ιστορία!
Μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου
Πολέμου, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, επικρατούσε ένα εν πολλοίς
ακαθόριστο καθεστώς που σχετίζονταν άμεσα με την αδυναμία της εξασθενημένης
Οθωμανικής Τουρκίας να ελέγξει τα εδάφη της. Το περίφημο «Ανατολικό ζήτημα»
ήταν στην έξαρσή του με αποτέλεσμα να αλωνίζουν και να αλληλοσυγκρούονται στην
περιοχή οι επίδοξοι διάδοχοι της Τουρκίας. Τί θα γίνει ο τόπος εδώ; Ελλάδα και
Βουλγαρία έδιναν τη μάχη της προπαγάνδας τους κάτω από τα αδιάφορα βλέμματα των
υπό τον Γάλλο στρατηγό Σαρπύ συμμαχικών δυνάμεων που – υποτίθεται – επέβλεπαν
την τάξη.
Εκείνο τον καιρό, στα βουνά της
Δράμας ξεκαλοκαίριαζαν πάρα πολλά Σαρακατσάνικα τσελιγκάτα. Άνθιζε η μικρή
κτηνοτροφία, μια δύναμη από εκατόν
πενήντα χιλιάδες γιδοπρόβατα. Με δέος οι ντόπιοι, είχαν βαφτίσει την περιοχή «Αγγλία»!
Σ’ ένα από τα μεγαλύτερα τσελιγκάτα, αυτό – ας πούμε – του «Χατζή», ήταν κι
ένας σώγαμπρος, ονόματι Γιάννος, φημισμένος ψεύτης, που έλεγε τόσο ψέμα, ψέμα
λες; Ψέμα με ποδάρια, να περπατεί κιόλας! Στη δουλειά δεν τον εμπιστεύονταν
κανένας αλλά στα μασάλια και στα ψέματα ήταν ασυναγώνιστος. Μερικά τα είχε πει
τόσες φορές που τα πίστευε κι ίδιος! Και τον έβγαλαν, ο κόσμος, Ψευτογιάννη!
Το
καλοκαίρι του 1919, λοιπόν, ο τσέλιγκας «Χατζής», μπροστά στην αναμπουμπούλα
και την ανασφάλεια της εποχής και για να αποφύγει την ευθύνη των δύσκολων
αποφάσεων, αποσύρεται και προωθεί για το πόστο τον Ψευτογιάννη να τα βγάλει
πέρα. Όταν οι βούλγαροι είδαν ότι άλλαξε ο κεχαγιάς, τον προσέγγισαν με σκοπό
να τον προσεταιριστούν. Κολακευμένος αυτός με την πρωτοφανή υπόληψη, γυρίζει
στο τσελιγκάτο, συγκεντρώνει τους γεροντάδες και με στόμφο, εισηγείται:
-
Παιδιά, ο
Διδάχος είπε, όποιος βουργαρέψ’ θα κυριέψ’! Λέω να βουργαρογραφτούμε!
Στήλες
άλατος οι σαρακατσαναίοι! Οπότε ξεσπαθώνει ο παλιός ο τσέλιγκας:
-
Ωρέ,
Ψευτογιάννη, εγώ σ’ έβαλα κιχαϊά για ένα χρόνο, εσύ το πίστεψες κιόλας;
Και
απεκατέστησε την σωστή τάξη πραγμάτων.
●●●
Μη
μου πείτε, τώρα, ότι αυτά τα δύο μονόπρακτα, του Επαμεινώνδα και του
Ψευτογιάννη δεν σχετίζονται; Αν σας έλεγα και δυο παροιμίες που μας είπαν στη
Βουλγαρία – έχει κι εκεί Σαρακατσιαναίους, παιδιά, και σ’ άλλες χώρες – θα
είχατε ακόμα αμφιβολίες; Τις παραθέτω στην, κατά προσέγγιση, Σαρακατσιάνικη
ντοπιολαλιά:
1.
«Σα μπαίν’ ο λύκος στο κοπάδ’ τηράει να πιάσει το γκεσέμ’.
Κι άμα πιάσει το γκεσέμ’, τότε, το κάθε «ξιακριάρικο» γκεσέμ’ γένετι»!
Μήτρος
Γρίβας από το Κότελ περιοχής Σλίβεν
2.
«Στο λαχταρ’σμένο το κοπάδ’, όλο ντελιμπάσ’κα (παλαβά)
θα λάβ’ς μπροστά. Κάνα καλό δεν πααίν’»!
Μπάρμπα Κώστας Κουτάβας
(Γκρίνιας) από το Σαμουήλοβο.
Να είστε και να περνάτε καλά!
Κομοτηνή, 26 Μαρτιού 2017
Βασίλης Σερμπέζης
