Χρήστος Ρούφος (Τρανός)
...
...
Ένας μύθος για τους Σαρακατσάνους του Έβρου
του Γιάννη Πιστόλα
Ο Χρήστος Ρούφος, όπως γράφει η ταυτότητά του, γεννήθηκε στις 10 Νοεμβρίου 1934. Ό ίδιος λέει, μάλλον είναι λίγο τρανύτερος. Είναι το πρώτο παιδί του Βαγγέλη Ρούφου και της Κατερίνας Γεωργαντά και γεννήθηκε στη Λευκίμη του Σουφλίου Έβρου.
Το 1990, όπως λέει ο ίδιος στα «πεπρωμένα» του Συλλόγου :
«Γεννήθηκα σε τσιατούρα και μεγάλωσα σε καλύβι, το χειμώνα στα χειμαδιά και το καλοκαίρι στα β’νά. Τον παππού μου δεν τον γνώρισα, γνώρισα δυό από τα αδέλφια του, όχι για πολύ όμως γιατί χωρίσαμε λόγω της κατοχής. Επιστρέφοντας από τα βουνά της Χαϊντούς, της Ξάνθης, μείναμε στα Κασσιτερά Σαππών. Εκεί έκανε, σ’ αυτό το χειμαδιό, ένας πρώτος ξάδελφος του παππού μου, Ρούφος και αυτός, ένας πανέξυπνος άνθρωπος. Το 1941 ήταν 87 χρονών. Στο τσελιγκάτο αυτό δεν έμεινε κανένα παιδί αγράμματο, και ήταν ο μόνος που έλεγε ότι και τα κορίτσια πρέπει να μάθουν «μια κλίτσα» γράμματα, δεν πειράζει να ξέρουν να βάζουν την υπογραφή τ’ς. Τα παλιά τα χρόνια τα κορίτσια δεν τα ’στελναν σχολειό.
Ο Παππου-Μιχάλης όπως τον λέγαν ήταν πανέξυπνος, ήξερε πολλά γράμματα και ιστορία. Θυμάμαι μας έκανε τρείς ώρες μάθημα και λογαριασμούς και μιά ώρα τραγούδια κλέφτικα και μας εξήγαγε για το κάθε τραγούδι που αναφέρονταν σε όνομα, τοποθεσία, πόλη, χωριό κλπ, γιατί το τραγουδούν, ποιός ο σκοπός που πρέπει να μάθουμε τα τραγούδια ιστορικού περιεχομένου και άλλα. Λές και ήταν μάντης, αυτά που συναντάμε σήμερα , μας τα έλεγε όλα. Όπως όλοι οι γερόντοι μας έλεγαν , «θα έρθουν τα χρόνια που θα ξαναπάμε στα μέρη που έχουμε εγκαταλείψει εξαίτίας των Τούρκων» , εννοούσαν τα Τζουμέρκα και τα Άγραφα. «Θα σμίξουμε με τον κόσμο μας που έχουνε μείνει εκεί στην οροσειρά της Πίνδου και νοτιότερα».
Και αυτό έγινε πραγματικότητα απο το 1981 με το Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων.
Το 1956 πήγε φαντάρος στο Γουδί, καμαρώνει γιατί έκανε υποδεκανέας, ομαδάρχης ομάδας υποστήριξης λέει, μέχρι τον Ιούλιο του 1958.
Δυσκολεύτηκε λίγο να παντρευτεί, ζόρικος όπως ήταν δεν ανέχονταν να τον περνούν από τις δοκιμασίες ανάγνωσης και λογαριασμών, για να δούν αν γνωρίζει γράμματα. Έτσι έγινε το προξενειό, κάποιος δάσκαλος απο τα Γιάννενα, με την φωτογραφία της μετέπειτα συζύγου του και με την υποστήριξη της αδελφής της μάνας του, στην Αισύμη, αυτοί το ξεκίνησαν. Ετσι, όπως λέει ο ίδιος, στις 20 Νοεμβρίου του 1960, ο πατέρας του ο Βαγγέλης, η αδελφή του η Μαρία, ο Τατσίνας, ο Καράλης ο Βαγγέλης, ο Μπουρντούνης ο Χρήστος και ο ίδιος, με ένα επταθέσιο ταξί, ξεκίνησαν, διανυκτέρευσαν στη Θεσσαλονίκη την πρώτη μέρα, την δεύτερη στα Γιάννενα, πήγαν στο Αβγό Ιωαννίνων, βρήκαν και είδαν απο κοντά την Λευκοθέα Τζήμα και την άλλη μέρα πίσω ξανά όλοι μαζί, διανυκτέρευση στην Κατερίνη και μετά Αλεξανδρούπολη και έτσι παντρεύτηκαν. Ευτύχισαν να κάνουν τρία κορίτσια, την Κατερίνα, την Μαρία και την Περιστέρα. Και οι τρείς είναι παντρεμένες με Σαρακατσάνους γαμπρούς,. Το Γούλα απο την Ευκαρπία Σερρών, τον Μπάτζιο απο το Παλλάδιο Ροδόπης και τον Καραλή τον Θανάση απο την Αλεξανδρούπολη.
Το όνομα “Τρανός”, που τον συνοδεύει σε όλη του την ζωή το «χρωστάει» στον αρχιτσέλιγκα τον Νίκα τον Πιστόλα, ο οποίος η αλήθεια είναι οτι το ξεκίνησε όχι με τόσο θετική αντίληψη, μάλλον ήταν λίγο ειρωνικά. Αφορμή ήταν η διανομή αγροτικού κλήρου. Επειδή εκείνη την εποχή στους Σαρακατσάνους σαν κτηνοτρόφους δεν τους έδιναν γεωργικό κλήρο, ή αν τους έδιναν τους έδιναν μισό, ξεκίνησε λοιπόν ο «Τρανός», ηγούμενος μιας κίνησης διαμαρτυρίας, υποστηρίζοντας οτι πρέπει και οι Σαρακατσάνοι γιατί το δικαιούνται, να πάρουν πλήρη γεωργικό κλήρο, πράγμα το οποίο αμφισβητούσε ο Νίκας ο Πιστόλας λέγοντας «σιγά μην γένει …Τρανός άνθρωπος .. αυτός .. που θα το πετύχει……» - και το πέτυχε, αυτός και άλλοι λίγοι πήραν κανονικό κλήρο, αλλά πέτυχε να τον συνοδεύει σε όλη του την ζωή και το όνομα «Τρανός».
Έκανε πολλές δουλειές, αγρότης , κτηνοτρόφος, θηροφύλακας , οικοδόμος και άλλες, εκείνο όμως που δεν χόρτασε ποτέ είναι τα γίδια, όπως λέει ο ίδιος.
Η ενασχόληση με Σύλλογο άρχισε το 1962 όταν για πρώτη φορά άκουσε την λέξη σύλλογος από την αείμνηστη Ελένη Φιλιππίδου. Μετέπειτα εντυπωσιάστηκε από τους Σαρακατσάνους φοιτητές Θεσνίκης μεταξύ των οποίων οι Βαγγέλης Μπίκος, Βασίλης Σερμπέζης, Σταύρος Μπόνιας κ.α, οι οποίοι ήδη είχαν λειτουργήσει το Σύλλογο Φοιτητών. Το 1969 ο Χαραλαμπίδης Κυριάκος (Πόντιος μεν αλλά λάτρης της παράδοσης και Δντής της Α.Τ.Ε. στην Αλεξανδρούπολη) τον υποκίνησε και πάλι για την δημιουργία Συλλόγου Σαρακατσαναίων. Το 1975 γράφτηκε ως μέλος στον Μορφωτικό Σύλλογο των εν Θράκη διαβιούντων Σαρακατσάνων, με έδρα την Κομοτηνή. Το 1976-77 ξεκίνησε (Ιδρύθηκε) ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου, με τον οποίο και ενεπλάκη στη συνέχεια.
Ο ίδιος σε γραπτά του λέει « Το 1962, η αείμνηστη Ελένη Φιλιππίδου σε μια προσωπική συζήτηση σχετικά με την παράδοση, τα ήθη και έθιμα των Σαρακατσαναίων, του συνέστησε δημιουργία Πολιτιστικού Συλλόγου. Αποφασίζεται η ίδρυση απο 30 μέλη, σαν μια συμβολική επιτροπή να διατηρηθεί η παράδοση, το 1976 τα μέλη γίνονται πέρα των 150, καλείται Γ.Σ, εκλέγεται Δ.Σ και λειτουργεί βάση Καταστατικού, διοργανώνει εκδηλώσεις και συμμετέχει σε πάρα πολλές γιορτές και πανηγύρια στην Περιοχή. Το 1980 πρωτοστατούν στην δημιουργία Πανελλήνιας Ομοσπονδίας με έδρα την Θεσσαλονίκη και καθορίζεται και το αντάμωμα»
Το 1980 εκλέγεται Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου, το 1987 εκλέγεται Πρόεδρος μέχρι τον Μάρτιο του 2000 συνεχόμενα. Το 1988 διοργανώνεται απ’ τον ίδιο ως Πρόεδρο, αφού προηγουμένως το είχε ξαναοργανώσει ο Αποστόλης Ντόλας ως Πρόεδρος, αντάμωμα στην περιοχή «Τρείς Βρύσες» και την ίδια χρονιά ξεκίνησε η ιδέα του οικισμού, η οποία ιδέα εξελίχθηκε σε επεισόδιο. Τότε ήταν Νομάρχης ο κ.Πάχτας, Δασάρχης ο κ.Αλεξανδρής και Πρόεδρος της Αισύμης ο κ.Τσαγιαννίδης, γίναν φασαρίες με τους Μουσουλμάνους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνον, ακολούθησαν δικαστήρια για την περιοχή, με μεσολάβηση ακόμη και του τότε Μουσουλμάνου βουλευτή ΣΑΔΙΚ-ΣΑΔΙΚ, αλλά τελικά με το πείσμα του το 1991 κατάφερε να στήσει τα καλύβια με μιά παρέα απο όλα τα χωριά, από Πυλαία , Μελία, Άβαντα, Συκορράχη, Αισύμη.
15 αυγούστου του 1992, γίνονται τα εγκαίνια του Οικισμού με τις ευλογίες του Μητροπολίτη Ανθίμου του Α΄και απο εκεί και πέρα συνέχισαν να γίνονται τα ανταμώματα κανονικά.
Το 1997 κατάφερε επι προεδρείας του , με ένα αξιοζήλευτο Δ.Σ , να εγκανιάσει την στέγη του Συλλόγου 120 τ,μ. , η οποία αγοράστηκε με χρήματα απο συνδρομές των μελών και άλλων φίλων.
Ο ίδιος για όλα αυτά λέει πολλά , κάποια σημεία είναι τα εξής:
Το 1980 ο Σύλλογος συμμετέχει σε πολιτιστικές εκδηλώσεις της περιοχής μας και όχι μόνον, έρχεται σε επαφή με τους Σαρακατσανους της Βουλγαρίας.
Το 1990 πυκνώνουμε τις επαφές μας με τους Σαρακατσάνους που ζουν στην Βουλγαρία, διοργανώνουμε πολιτιστικές εκδηλώσεις, διαλέξεις με ειδικούς, κάνουμε ενέργειες, φέρνουμε παιδιά στην κατασκήνωση Μάκρης μέχρι το 1993. Γίνονται , οργανώνονται σε 19 Συλλόγους, τους βοηθάμε με τα σχολειά, με τα βιβλία, καθιερώσαμε να γίνεται το αντάμωμα στην ΚΑΡΑΝΤΙΛΑ του ΣΛΙΒΕΝ. Ερχόμαστε σε επαφή με τον κ.Εμφιετζόγλου να τους βοηθήσει για να κάνουν πολιτιστικό κέντρο. Είμαστε ο συνδετικός κρίκος των ομογενών μας .
Το 1992 με την ευλογία του Μητροπολίτη κ.κ. Άνθιμου γίνονται τα εγκαίνια του Παραδοσιακού Οικισμού, το 1996 ξεκινάμε την αγορά ιδιόκτητου γραφείου, που βρίσκεται στην Κομνημών 50 και εκθέτουμε πολλά εκθέματα από την Σαρακατσάνικη τέχνη, είναι ένα στολίδι στην περιοχή της πόλης μας , αυτά είναι τα μέχρι τώρα δρώμενα του Συλλόγου μας και θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με όλες τις Ελληνικές οργανώσεις, αλλά και με όσους τους έχουμε την ανάγκη, διότι το επιβάλλουν οι καιροί.»
Εκλεχθηκε μέλος της ΠΟΣΣ 3 φορές. Απο τον Μάρτιο του 2000 του απονεμήθηκε ο τίτλος του επίτιμου Προέδρου του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Έβρου, συνεχίζει με την παρουσία του να συμμετέχει ενεργά στα διαδραματιζόμενα του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Έβρου και όχι μόνον. Είναι μια κινητή βιβλιοθήκη, σε ότι αφορά την Σαρακατσάνικη παράδοση, τα ήθη και έθιμα, τραγούδια, ονόματα αλλά κυρίως για την Ελληνική ιστορία.
Χαρακτηριστικές φράσεις του, τις οποίες έχει πεί κατά καιρούς , ανάλογα με την περίσταση και οι οποίες έχουν μείνει ανεξίτηλες , είναι :
- Τι θα απογίνει το Έθνος! Την έλεγε μόλις ζοριζόταν λίγο και έβλεπε καμιά κατάσταση λίγο να παρεκτρέπεται ήταν η πρώτη φράση, που χρησιμοποιούσε.
- Ο σύλλογος πρέπει να έχει εθνική προσφορα και να προσέχει ιδιαίτερα τα εθνικά θέματα.
- Πρέπει να έχουμε συνεργασία με τις αρχές.
- Εθνικοί λόγοι το επιβάλλουν να γένει αυτό
- Για τις γυναίκες έλεγε « Άφτες αυτές τι τ’ς θες και τ’ς αναφέρ’ς ; »
Είχε ιδέες και προτάσεις όπως π.χ γραπτές ,προκειμένου να συμπεριληφθούν στον κώδικα δεοντολογίας της ΠΟΣΣ, ήτοι:
1ον : Έλεγχος της σωστής διατήρησης της παράδοσης , με την αυθεντική αναπαράσταση ηθών , εθίμων, τραγουδιών και χορών απο τους συλλόγους
2ον : Οργάνωση τομέα κοινωνικής προσφοράς σε κάθε σύλλογο για συμπαράσταση σε άτομα με ειδικές ανάγκες, ορφανά, άρρωστοι κλπ
3ον : Οργάνωση τομέα εθνικής προσφοράς τους συλλόγους, όπου θα ενηρώνει και θα ενημερώνεται ο σύλλογος ,γιατί το κράτος και οι αρμόδιες αρχές στηρίζονται στο λαό.
4ον : Οργάνωση τομέα Δημοσίων σχέσεων με όλα τα στρώματα του λαού
Όλα αυτά απο έναν «αγράμματο», που λέει οτι έμαθε απο τον παππού του πέντε κολυβογράμματα.
Συμπληρωματικά, θα ήθελα να αναφέρω και να ευχαριστήσω για τη συνδρομή της στην καταγραφή αυτή την Μαρία Κλειτσιώτη, Γεν. Γραμματέα του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Έβρου.
Τιμή για τους Σαρακατσάνους του Έβρου που είχαν τον "ΤΡΑΝΟ".
Για μένα προσωπικά, υπήρξε "δάσκαλος" του Σαρακατσάνικου στοιχείου και για αυτό τον Ευχαριστώ ιδιαίτερα!
Πιστόλας Γιάννης.
