Οί Σαρακατσάνοι είναι βλαστάρια μιας φυλής μοναδικής, πανάρχαιης καί καθαρά Ελληνικής. Γιά αιώνες ολόκληρους, καί μέχρι πριν 30-40 χρόνια, ζοϋσαν μέ τόν δικό τους τρόπο. ' Η ζωή τους ήταν Ισομερώς μοιρασμένη σέ βουνό καί κάμπο. Τόν "Αΐ-Γιώργη ξεκίναγαν γιά τά βουνά, καί κατέβαιναν τόν " Αϊ-Δημήτρη στόν κάμπο νά ξεχειμάσουν. Στό ανέβασμα καί κατέβασμα γέμιζαν οί στράτες άπό χιλιάδες γιδοπρόβατα κι' άπό τά καραβάνια πού μετέφεραν τό βιός τους. Μά τώρα δλα αυτά σταμάτησαν. 01 ορεσίβιοι Σαρακατσάνοι έγιναν μόνιμοι κάτοικοι σέ χωριά καί πόλεις. Μέ τόν δυναμισμό τής ορεσίβιας ψυλής προσπάθησαν νά κατακτήσουν καί τόν κάμπο, καί τό κατάφεραν. Αγόρασαν χωράφια καί μηχανήματα κι' έγιναν οί καλύτεροι γεωργοί. Έστειλλαν τά παιδιά τους στά σχολεία καί ήδη εδώ καί μερικά χρόνια βγήκαν οί πρώτες φουρνιές Σαρακατσάνων επιστημόνων πού άρχισαν νά διαπρέπουν σ' όλους τούς τομείς τής σύγχρονης ζωής: επιστήμη, πολιτική, οίκονομία κλπ.
Οί Σαρακατσάνοι ζώντας οργανωμένοι σέ τσελιγκάτα είχαν μιά παράδοση ιδιόμορφη μά όμορφη καί αξιοπρόσεκτη. Ζώντας απομονωμένοι στίς βουνοκορφές, χωρίς νά υποταχθούν στόν Τούρκο κατακτητή, καί χωρίς επιμιξίες μέ άλλες φυλές, κατάφεραν καί κράτησαν ζωντανά πολλά βυζαντινά καί αρχαιοελληνικά στοιχεία. Κ Γ εδώ βρίσκεται ή αξία τής Σαρακατσάνικης παράδοσης: στό ότι δείχνει ολοκάθαρα τήν αρχαιοελληνική ρίζα της, τήν ενότητα τής λαϊκής μας παράδοσης.
Καί είναι μιά παράδοση πού έφτασε ολοζώντανη μέχρι τις μέρες μας σχεδόν, αυθεντικά Ελληνική. ΓΓ αυτό καί πρέπει νά μελετηθή ιδιαίτερα ή Σαρακατσάνικη παράδοση άφοϋ προηγουμένως καταγράφουν oλα τά έπί μέρους στοιχεία της, καί γι' αυτό είναι αξιέπαινη ή προσπάθεια μερικών συλλόγων Σαρακατσάνων νά μήν ξεχασθή καί νά περισωθή αυτή ή παράδοση. Βέβαια έχασε ίσως σήμερα τόν λειτουργικό της χαρακτήρα καί σέ πολλές περιπτώσεις δέν ανταποκρίνεται στίς ανάγκες τής σύγχρονης ζωής καί γι’ αυτό ισως μέ τόν καιρό πάρη μουσειακό χαρακτήρα, δσο άφορα τά εθιμα καί ανδρική καί γυναικεία τέχνη.
Μά πάνω άπ' δλα πρέπει νά μείνει ζωντανό τό πνεύμα αυτής τής παράδοσης, τής ζωής των Σαρακατσάνων. Γιατί οί Σαρακατσάνοι είχαν τόν δικό τους τρόπο καί θέσεις ζωής. Ήταν τίμιοι, εργατικοί, περήφανοι, δίκαιοι, μέ πνεύμα ανεξαρτησίας καί μέ πίστη στήν αξία τής προσωπικότητας τοΰ άτομου που έπρεπε όμως νά άναπτυχθή στά πλαίσια αρμονικά οργανωμένου συνόλου. Σ* δλες τίς έδηλώσεις τής ζωής τους επεδίωκαν τήν αξιοκρατία τιμώντας Ιδιαίτερα τους άξιους καί μή έχοντας κληρονομικά αξιώματα. Αγαπούσαν τήν ελευθερία καί τήν πατρίδα έχοντας δώση κατά καιρούς πολλά σ' αυτή, αλλά μέ σεμνότητα χωρίς νά ζητούν ανταμοιβές. Αυτές οί θέσεις ζωής είναι πού πρέπει νά μείνουν γιά πάντα ζωντανές. Αυτές αποτελούν τήν Σαρακατσάνικη παράδοση, τήν παράδοση πού αποτελεί θησαυρό γιά τό "Εθνος μας, καί μας τήν αφήνουν σάν κληρονομιά οί Σαρακατσάνοι.
"Ανήκω στήν γενιά τών Σαρακατσάνων, πού γεννήθηκε στόν κάμπο, δταν πιά ρίζωσαν οί Σαρακατσάνοι. Δέν γνωρίσαμε τήν παλιότερη ζωή τών Σαρακατσάνων καί μόνο σάν παραμύθι τήν ακούσαμε άπό παππούδες καί γονείς. Μά υποσυνείδητα νομίζω οτι αισθανόμαστε αυτές τίς αρχές, τήν Σαρακατσάνικη παράδοση νά βαραίνη στήν σκέψη μας καί νά διαφεντεύη τά βήματα μας.
Μέ τό βιβλίο αυτό προσπάθησα νά ρίξω λίγο φώς σ' αυτές τίς αρχές πού αποτελούν τήν κληρονομιά πού αφήνουν οί Σαρακατσάνοι, στίς θέσεις ζωής τους δπως τίς αισθανόμαστε έμεις οί νεώτεροι. Μερικά άπό τά κείμενα έχουν δημοσιευτή σ' εφημερίδες καί περιοδικά ή έχουν μεταδοθή αποσπάσματα άπό τόν Ρ/Σ τής ΥΕΝΕΔ θεσ/νίκης στά πλαίσια τής γενικής λαογραφικής σειράς «Μακεδονικη Λαογραφία». Θά μπορούσε τό κάθε θέμα νά γίνη αντικείμενο ευρύτερης μελέτης καί μέ τήν παράθεση τής σχετικής βιβλιογραφίας νά άποτελέση ολοκληρωμένη μελέτη. Προτίμησα όμως νά παραθέσω τά κείμενα όπως ακριβώς δημοσιεύθηκαν ή μεταδόθηκαν άπό τό ραδιόφωνο, απευθυνόμενος καί στόν ειδικό μελετητή (γιατί τά περισσότερα στοιχεία έρχονται γιά πρώτη φορά στήν δημοσιότητα καί είναι καρπός πολύχρονης έρευνας μου σέ ξεχασμένα βιβλία καί δεφτέρια παλιών τσελιγκάδων), άλλά κυρίως στό ευρύ αναγνωστικό κοινό.
θεσσαλονίκη 21-11-81.
Δημήτρης Γαρούφας
Ο Δημήτρης Γαρούφας γεννήθηκε το 1951 στην Αμφίπολη Σερρών. Σπούδασε νομικά στη Θεσ/νίκη και παρακολούθησε το μεταπτυχιακό τμήμα ποινικής επιστήμης της Νομικής Σχολής ΑΠΘ. Είναι δικηγόρος στη Θεσ/νίκη και αναπτύσσει δραστηριότητα σε πολ λούς τομείς. Είναι πρόεδρος της ΕΚΟ Δικηγόρων ΝΑ Θεσ/νίκης, μέλος του Δ.Σ. του Γεν. Περιφ. Νοσοκομείου Θεσ/νίκης «Γ. Παπανικολάου», επιστ. σύμβουλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας συλλόγων Σαρακατσά νων και Γεν. Γραμματέας του μοναδικού Μουσείου των Σαρακατσάνων (εδρεύει στις Σέρρες). Έχουν κυκλοφορήσει δυο βιβλία του για θέματα εθνολογικά και λαϊκού πολιτισμού («ΟΛαϊκόςμας πολιτισμός» το 1980 και «η Σαρακατσάνικη παράδοση-κληρονομιά μιας πανάρχαιας φυλής» το 1982). Τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευθεί δεκάδες άρθρων του για τα εθνικά μας θέματα αλλά και για γενικότερα πολιτικά και κοινωνικά θέματα στις ημερίδες ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ, ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ και ΜΑΚΕ ΔΟΝΙΑ Έλαβε μέρος σε πολλές ημερίδες και επιστημονικά συνέδρια με εισηγήσεις ή ανακοινώσεις του για εθνικά θέματα και για γενικότερα θέματα του βορειοελλαδικού χώρου, ενώ για τα ίδια θέματα συμμετείχε σε πάμπολλες τηλεοπτικές συζητήσεις.
