ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ

Ο τραγικός Οκτώβριος του 1897

Πνιγμός Σαρακατσαναίων στον Γαλλικό ποταμό

3

του Νικολάου Λέφα

Το τσελιγκάτο του Φώτη Μπρόζου το 1897 μήνα Οκτώβριο κατέβαινε από τις κορυφές της Τζένας, όπου ξεκαλοκαίριαζαν πολλά χρόνια σαν κτηνοτρόφοι. Επίσης, πολλοί άλλοι Σαρακατσάνοι είχαν πρόβατα εκεί. Ο Τσέλιγκας Φώτης Μπρόζος του Ιωάννη, είχε περίπου 3.000 ή 3.500 κατσίκια. Ξεκίνησαν από τον Βορά, βόρεια ανατολικά, όπου θα πήγαιναν στην Χαλκιδική, στο δεύτερο πόδι, στο χωριό Συκιά Χαλκιδικής. Το θλιβερό γεγονός συνέβη έξω από την Θεσσαλονίκη στον ποταμό Γαλλικό, όπου από βραδύς είχαν κατασκηνώσει εκεί κοντά, αφού βόρεια προς τον Νομό Κιλκίς έβρεχε όλη τη νύχτα. Αφού, συνέχισε να βρέχει όλη τη νύχτα, κατέβασε πολύ νερό ο Γαλλικός, όπου στη Γέφυρα Σιδηροδρομικής Γραμμής (κοντά στο χωριό Φιλαδέλφεια) φράξανε τα κλαδιά και τα σκουπίδια τον ποταμό κα μαζεύτηκε πολύ νερό.

Το πρωί, ο Τσέλιγκας Φώτης ή Μπρόζος ανήσυχος μην τους πάρει σβάρνα το νερό έδωσε εντολή στις γυναίκες να φορτώσουν στα άλογα όλα τα υπάρχοντα, δηλαδή, όλο το νοικοκυριό. Όλο το τσελιγκάτο ήταν 60 άτομα. Εκεί κοντά, υπήρχε ένας Μύλος, του οποίου ο ιδιοκτήτης –Μυλωνάς του Τσέλιγκα- τους είπε: «Μην ξεκινάτε τώρα που βρέχει, αυτό το μέρος ποτέ δεν έχει πατηθεί.» Εντούτοις, δεν τον ακούσανε. Ξεκίνησαν και περνάνε το Ξυροπόταμο, όπου ήρθε απότομα νερό, με αποτέλεσμα από τα 60 άτομα που ήτανε όλοι όλοι, από το φαλκάρι πνίγηκαν 40-45. Από τα σόϊα Γιδαραίων – Τβατβαίοι κ.α. και οι οικογένειες των τσομπαναραίων τους κι άλλα σόϊα, όπου είχαν σμίξει τα κατσίκια τους στο τσελιγκάτο του Φώτη Μπρόζου. Κοντά στον Δήμο πήγανε κι άλλα έξι άτομα στα κατσίκια, για να πάν τις κάπες στους δικούς τους ανθρώπους. Τα κοπάδια ήτανε απέναντι από τον Γαλλικό ποταμό. Πριν από λίγη ώρα, που ήρθε το πολύ νερό και έπνιξε τα γυναικόπαιδα, τα γκισέμια με τα κυπριά στο λαιμό που πάντα ήτανε οι οδηγοί των κοπαδιών κάτι είχαν προβλέψει κι όρμιξαν προς τα θολά νερά, βελάζοντας και κάνοντας προσπάθειες να μπούνε μέσα στο ποτάμι. Οι τσομπαναραίοι τα εμπόδισαν και αναρωτιόντανε τι συνέβαινε κι ανησυχούσαν. Ήταν περίπου 15-20 λεπτά πριν πάρει σβάρνα το νερό τα γυναικόπαιδα, όπου τα ζώα αυτά πρόβλεψαν το μεγάλο κακό που θα γινότανε. Οι τσομπάνηδες βλέπανε τους δικούς τους ανθρώπους να τους παρασέρνει το νερό και ζητούσανε βοήθεια με σηκωμένα χέρια. Ήταν μάταια όλα. Μετά, αφότου μειώθηκαν τα νερά, βρήκανε όλα τα άτομα που πνίγηκαν, εκτός του τσέλιγκα, όπου αυτός είχε το ταμείο του τσελιγκάτου, ο Φώτης Μπρόζος. Σήμερα, οι απόγονοι Φωταίοι σχολιάζουν πως τον τσέλιγκα εξαφάνισαν ο κόσμος που είχε βγει από τα χωριά.

 Μετά το 1914, όταν δόθηκε διαταγή να δηλωθούν όλοι οι Σαρακατσάνοι, ο Φώτης Μπρόζος δηλώθηκε Φώτης Φωτίου. Απ’ τους Φωταίους, λοιπόν, που ήταν 19 άτομα, μικροί και μεγάλοι, πνίγηκαν οι 14. Έμειναν 4 αδέρφια κι ένας ανιψιός, που ήταν: ο Ιωάννης Φώτης, ο Κωνσταντίνος Φώτης, ο Δήμος Φώτης, ο Χρήστος Φώτης κι ο Αθανάσιος Φώτης, ο ανιψιός, που ήταν ο προσπάππους μου από τη μάνα μου, ο γραφών την ιστορία, είμαι ο πέμπτος κατά σειρά από τα έξι παιδιά της μάνας μου. Αυτοί γλίτωσαν, καθώς ο Ιωάννης Φώτης κι ο Κωνσταντίνος Φώτης πήγανε στη Θεσσαλονίκη να βρούνε χασάπη να δώσουν τα παλιά κατσίκια. Ο Δήμος Φώτης γλίτωσε, διότι πήγε την κάπα στον 14χρονο Χρήστο Φώτη, όπου ήταν στα κατσίκια. Την αφήγηση της ιστορίας, μου την εξιστόρησε ο 81χρονος Χρήστος Φώτης του Δήμου. Ο Χρήστος Φώτης με τα άλλα τρία αδέρφια του έμειναν στην Αξιούπολη, καθώς ήταν σκηνίτες.

Λέφας Νικόλαος

τέως πρόεδρος του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Πολύκαστρου & Περιχώρων