portraita

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ


του Βασίλη Μόλαρη

Οί Σαρακατσάνοι προκάλεσαν το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών Ελλήνων καί ξένων, επιστημόνων Ευρωπαικών Πανεπιστημίων, Βρετανικών καί Ελληνικών όπως τού Α.Π.Θ. με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Τριανταφυλίδη. Πολλά έχουν γραφεί από ξένους καί Έλληνες ερευνητές, καί έτσι διαμορφώθηκαν πολλές θεωρίες γιά τούς Σαρακατσάνους. Πολλές θεωρίες σχετικά με το θέμα της καταγωγής μα καί γιά την ετυμολογία τού ονόματός τους. Έτσι έχουμε εκδοχές περί Ρουμάνων εξελληνισθέντων, ή περί Ιλλυρο-θρακών, ή Αρβανιτών Ελληνοφώνων, ή ακόμη καί Σλάβων εξελληνισθέντων. Όλες αυτές οι εκδοχές οι περισσότερες είναι εκ τού πονηρού καί κρύβουν εθνικοπολιτικές σκοποιμότητες. Πολλοί όμως, Έλληνες καί ξένοι, διατύπωσαν ότι οι Σαρακατσάνοι είναι καθαρά Ελληνικό φύλλο καί αποκλειστικά Ελληνόγλωσσο. Η αλήθεια βρίσκεται στην καρδιά κάθε Σαρακατσάνου πού νιώθει καί κτυπά Ελληνικά, ίσως δυνατότερα από κάθε άλλη φορά σήμερα.

Πολλούς ερευνητές απασχόλησε καί η προέλευση τού ονόματος των Σαρακατσάνων, ξένους όπως τούς: K. HOENG, A. PHILIPSON, CAMPEL, καί Έλληνας όπως τούς: Π. Αραβαντινό, Ι. Λαμπρίδη, Δ. Γεωργάκα, Γ. Κότζιουλα, Β. Σκαφιδά, Δ. Στατήρα, Κ. Λαζαρίδη, καί άλλους. Κι` εδώ ενεφανίσθησαν πολλές εκδοχές πού περιληπτικά μας αναφέρει ο Δ. Γεωργάκας ώστε προέκυψαν δώδεκα ετυμολογίες τού ονόματος των Σαρακατσάνων ("Περί της Καταγωγής των Σαρακατσάνων καί τού ονόματος αυτών". Αρχείο Θρακικού Λαογραφικού καί γλωσσικού θησαυρού. 14 (1948-49) σελ. 193-270).

1. Σακαρέτσι - Σακαρετσιάνος

2. Παρακατσάνος - Καρακατσάνος

3. Συράκο καί Κατσάν, Συρακοκατσαναίοι

4. Καρά - Κατσιάνο - Καρακατσιάνο

5. Καρά - Κατσάν - Καρακατσάνος

6. Καρά καί σαρί Κατσάν

7. Κίρ καί Κατσάν

8. SARAK καί (α) CANI

9. CARICAT - IAN

10. SARICA - Σαρακατσάνος

11. SARACY - (a) CAN

12. Σαράν καί Κατσάν.

Μέ λίγη προσοχή διαπιστώνει κανείς ότι οι προαναφερόμενες κυρίως εκδοχές βασίζονται ή σε κάποιο τοπονύμιο (Συράκο, Σακαρέτσι) ή σε κάποιο δήθεν στοιχείο ιδιαιτερότητας πού έχουν οι Σαρακατσάνοι, φυγάδες (καρά καί κατσάν), ή καί από αντικείμενα (SARICA = Φλοκάτη).

Καμία όμως από τις εκδοχές δεν έχει πάρει σαν βάση την πραγματική ετυμολογική ένοια της λέξης Σαρακατσάνος ώς πρός τον τρόπο διαβίωσης καί επαγγελματικής απασχόλησής τους. Δηλαδή ότι οι Σαρακατσάνοι ήταν νομάδες σκηνίτες από την αρχαιότητα καί ζούσαν σε καλύβες στά βουνά, γιατί οι Σαρακατσάνοι θεωρούν ώς τόπο τους τα βουνά καί όχι τα χειμαδιά όπου αναγκαστικά καταφεύγουν. Οί προαναφερόμενες εκδοχές παρουσιάζουν σχετικά μικρή την "ηλικία" των Σαρακατσάνων, διότι από μόνες τους δίνουν ηλικία μερικών αιώνων μόνον -πράγμα αδύνατο- κι` έτσι αποκρύπτουν, θά έλεγα, την αλήθεια γιά τον πανάρχαιο αυτό λαό καί μάλιστα τον αρχαιότερο της Ευρώπης!

Προσωπικά, σαν Σαρακατσάνος, καμία από τις προαναφερόμενες εκδοχές δεν με ικανοποιεί καί πάντα υπήρχε η αμφισβήτηση, πού με ωθούσε στη διατύπωση σοβαρών ερωτημάτων όπως:

- Είναι δυνατόν επιστήμονες σε διεθνή συνέδρια να κηρύτουν ότι οι Σαρακατσάνοι είναι οι αρχαιώτεροι στην Ευρώπη καί αυτοί να έχουν ένα πολύ νεώτερο όνομα καί μάλιστα λατινόφωνο;

- Πώς μιά συντηριτική κοινωνία πού μιλά πεισματωδώς μόνο Ελληνικά θα ασπάζονταν ένα ξενόγλωσσο όρο;

- Ήταν δυνατόν ένας ολοκληρωτικά νομαδικός λαός από την αρχαιότητα, να προϋπήρξε ημινομαδικός καί μάλιστα να πάρει το όνομά του από τοπονύμιο;

- Είναι δυνατόν από κατοίκους πού ζούσαν μόνιμα σε κάποιο χωριό να το εγκαταλείψουν καί να δημιουργηθεί ένας ολόκληρος νομαδικός λαός πού ανθρώπων;

Κατά προσωπική εκτίμησι τολμώ να πώ πώς το Ελλάς προήλθε από την αρχαία Ελλοπική ρίζα ΕΛ= ύψωμα, βουνό.

Αλλά καί από το ρήμα Ελαύνω (ΙΩΑΝΝΗ ΡΩΣΣΗ: "ΛΕΞΙΚΟ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ" Εκδόσεις Ι. ΡΩΣΣΗ) = ωθώ, βάλλω τα εις κίνησιν, διώκω τί εμπρός μου.

Δηλαδή οί Έλλοπες - Ελλοί πήραν το όνομά τους από τον κτηνοτροφικό αυτόν όρο πού έλαυναν τό ποίμνιό τους.

Καί ο αείμνηστος ΗΛΙΑΣ ΤΣΑΤΣΟΜΗΡΟΣ ("ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΝΕΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ" ΑΘΗΝΑ 1991 Εκδόσεις ΔΑΥΛΟΣ) πού ασχολήθηκε πολύ με την ετυμολογία των λέξεων της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας θα μας επιβεβαιώσει: "Σελλός, Ελλός καί Έλλην υπήρξαν οι κτηνοτρόφοι πού εποίμαναν καί το λόγο. Νομίζω δε ότι ίσως το όνομα Σελλός κρύφθηκε αλλά δέν χάθηκε στην σήμερα εν χρήση λέξι (Τ)σελ-(ι)γκας. Πόσοι άραγε λαοί μπορούν να ισχυρισθούν οτι το όνομά των δεν προέρχεται από τοπονύμιο αλλά από την σύνθεσι στοιχείων τού πανάρχαιου βίου των καί την πορεία των πρός τον πολιτισμό της οικουμένης;"

Λόγια λιτά αλλά αληθινά. Πώς μπορεί κανείς να αμφισβητήσει οτι ο Ελλός, Σελλός, Έλλην, Πελασγός δεν ήταν ο ίδιος λαός με την ίδια αρχική κοιτίδα την Ήπειρο, την αρχαία Ελλοπία όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς καί η πρωταρχική ασχολία τους ήταν η κτηνοτροφία καί ο νομαδισμός;

Ο αρχαίος ιστορικός Στράβων μας αναφέρει ότι το Πελασγός ανάγεται από το Πελαργός (Πελευ + άργος. αυτόν δηλ. πού πηγαίνει στό άργος = πεδιάδα). Δηλαδή Πελασγοί ή Πελαργοί ονομάσθηκαν οι νομάδες πρωτοέλληνες πού μετανάστευσαν στίς πεδιάδες. Οι μετακινούμενοι νομάδες πού πήγαιναν χειμώνα στις πεδιάδες (χειμαδιά) καί το καλοκαίρι στά βουνά. Φαινόμενο πού το μαρτυρεί ο Σσοφοκλής (496 - 406 π.χ.) στον "Οιδίποδα Τύρανο" (Στίχοι 1133 - 1139) στον διάλογο μεταξύ των βοσκών πού μιλούν γιά εξάμηνα Ανοίξεως - Φθινοπώρου ότι ακριβώς κάνουν ώς ήμερα πουλιά οι Πελαργοί πού έρχονται γιά το εξάμηνο τού καλοκαιριού καί φεύγουν γιά το Χειμώνα.

Εδώ, τολμώ να πώ, η λέξη Πελαργός βρίσκει την πραγματική της έννοια πού έχει σχέση με την μετανάστευση στίς πεδιάδες (άργος). Καί ο αείμνηστος Ηλίας Τσατσόμηρος (ΙΣΤ. ΓΕΝ. ΤΗΣ ΕΛΛΗΝ. ΓΛΩΣ., σελ 247) υποστηρίζει ότι η σειρά καταγραφής τού ονόματος Έλλην είναι η εξής: ΕΛ, ΕΛ-λός, Σ-ΕΛ-λός, Π-ΕΛ-ασγός, ΈΛ-λην.

Καί αυτή είναι η αλήθεια, από την Ήπειρο ξεκίνησαν οι κτηνοτρόφοι Έλλοπες, Πελασγοί, Έλληνες καί κατά φάρες (τσελιγκάτα) εξαπλώθησαν εις τον Ελληνικό χώρο σ`όλη την Βαλκανική την Μ. Ασία, Ευρώπη, καί Μεσόγειο, σχεδόν σ`όλο τον κόσμο.

Πολύ όμορφα ο αρχαίος ποιητής ο Άσιος ο Σάμιος (6ος αιώνας π.χ.) προφητικά αναφέρει σε στίχους του:

"αντίθεον δε πελασγόν εν υψικόμοισιν όρεσι γαία μέλαν ανέδωκεν ίνα θνητόν γένος είη". (Τον ισόθεο Πελασγό στά υψηλόκορφα βουνά η μαύρη γή εγέννησε γιά να δημιουργηθεί το γένος τών θνητών). Έλλοπες, Σελλοί, Πελασγοί, Έλληνες, Αχαιοί, Ίωνες, Δωριείς, Γραικοί όλα Ελληνικά φύλλα πού ετεροχρονικά μετακινήθηκαν στον Ελλαδικό χώρο μα καί εις την Ευρώπη.

Όλα προήλθαν από τον ιερό αυτόν τόπο, όλα από εδώ ξεκίνησαν, σ`όλη την Ευρώπη, Ασία, Αφρική βρίσκουμε από την αρχαιότητα Ελληνικές αποικίες, ποτέ όμως ξένες στόν Ελλαδικό χώρο.

Πολλά ιστορικά βιβλία αναφέρουν ότι τα Ελληνικά φύλλα προήλθαν από την Ανατολή καί κάποιοι άλλοι έχουν ανάγει σ` επιστήμη τα περί Ινδοευρωπαϊκής φυλής από τις Ινδίες ώς την βόρεια Ευρώπη. Η δήθεν "Ινδοευρωπαϊκή φυλή" δέν άφησε πουθενά ίχνη παρά μόνο λέξεις πού καί αυτές αποδεικνύονται σύμφωνα με νεώτερους ρεαλιστές ερευνητές Ελληνικές. Τα περί Ινδοευρωπαϊκής φυλής είναι ένα παραμύθι πού εξυπηρετεί κάποια σκοτεινά συμφέροντα καί σκοπιμότητες.

Ο όρος "Ινδοευρωπαίοι" πρωτοεμφανίσθηκε το 1784 από τον Άγγλο ανατολιστή Ουίλιαμ Τζώνς (1746 -1797) καί τον Θωμά Γιάνγκ (1773-1829) πού διατύπωσαν τα περί "Ινδοευρωπαϊκής Ομογλωσσίας" καί όλα αυτά απέκτησαν αίγλη μέσω δημοσιότητας με τη μορφή συγγραμμάτων όταν η Ελλάς ήτο υπό Τουρκικήν κατοχήν καί δεν υπήρχε κανένας λόγιος να αντικρούσει τα διατυμπανιζόμενα διεθνώς.

Μήπως το ίδιο δεν πήγε να γίνει με τον Γερμανο-Εβραίο Φαλμεράγιερ καί θα πετύχαινε εάν δεν υπήρχαν προσωπικότητες σαν τον Νικόλαο Πολίτη πού διά της λαϊκής παραδόσεως αντέκρουσαν τις εχθρικές γιά τον Ελληνισμό απόψεις;

Η αλήθεια είναι ότι υπήρξε ένας λαός αυτόχθων με πολλά ονόματα, με την ίδια γλώσσα αλλά με ποικίλους διαλέκτους καί διαχρωνικούς ιδιωματισμούς. Από την αρχαία ΕΛ-λοπία, οι Σ-ΕΛ-λοί (πού έλαυναν μετά θορύβου -κραυγών- τα πρόβατα). Έλλοπες είναι καί ο νομαδικός πρωτοελληνικός λαός των Σαρακατσάνων. Η λέξη-κλειδί είναι το ρήμα Ελαύνω. Στον Όμηρο το βρίσκουμε ως ήλασε: ΟΔΥΣΣΕΙΑ (Ι, 237): "Αυτάρ όγ εις ευρύ σπέος ήλασε πιόνα μήλα" (αμέσως ο Πολύφημος) πρός τη μεγάλη σπηλιά ώθησε τα καλοθρεμένα πρόβατα).


Εδώ διακρίνουμε το ρήμα ήλασε - ώθησε από το ρήμα ελαύνω απ`όπου προέρχεται και ο όρος ΕΛ-λός = κτηνοτρόφος. Στον ίδιο στίχο υπάρχει καί μία άλλη λέξη κλειδί πολύ σπουδαία γιά τη Σαρακατσάνικη παράδοση, είναι η λέξη: μήλα. Ο Όμηρος αποκαλεί τα πρόβατα "μήλα", όπως καί σε άλλους στίχους (ΟΔΥΣΣΕΙΑ Λ,4) "Εάν δε τα μήλα (τα πρόβατα) εβήσαμεν" (καί αμέσως τα πρόβατα αρπάζοντας εφύγαμε).

Η λέξη μήλα = πρόβατα ίσως ως σήμερα περνούσε απαρατήρητη. Όμως ποιός θα μπορούσε να φαντασθεί ότι τα τρία μήλα τού Φλάμπουρα, το λάβαρο τού Σαρακατσάνικου γάμου είναι ένα κτηνοτροφικό σύμβολο;

Ο Φλάμπουρας είναι το Σαρακατσάνικο λάβαρο, η σημαία πού επάνω στον σταυρό φέρει τρία μήλα (πρόβατα). Ένα λάβαρο πού φέρει το σήμα κατατεθέν ώς σήμερα από την αρχαιότητα σε αρχαία Ομηρική γλώσσα, καί κατά πάσαν πιθανότητα η λέξη αυτή προϋπήρχε πολύ πρίν τού Ομήρου. Υπάρχουν λέξεις τού Ομηρικού λεξιλογίου πού έχουν διασωθεί μόνο στούς ιδιωματισμούς των Σαρακατσάνων.